محله های شهری / عودلاجان

عودلاجان

عودلاجان

عودلاجان یا اودلاجان یا لارجان از محله‌های قدیمی شهر تهران است که ساکنین آن در قدیم بیشتر یهودی بودند و از غرب به خیابان ناصرخسرو، از شرق به ری، از شمال به امیر کبیر و از جنوب به ۱۵ خرداد محدود است و سه محله اصلی امامزاده یحیی، پامنار و ناصرخسرو را در بر می‌گیرد که از نظر تاریخی، به دلیل وجود بناهای تاریخی متعدد، بسیار غنی است.

عودلاجان همراه با محله‌های ارگ، سنگلج، بازار و چاله‌میدان، تهران اوایل عصر ناصری (پیش از ویران‌سازی حصار شاه‌تهماسبی و ساخت حصار ناصری) را شکل می‌دادند. عودلاجان قدیم با ۲۶۱۹ خانه و ۱۱۴۶ دکان بزرگ‌ترین محله شهر و مرفه‌نشین بود.

محله عربها در گوشه شمال غربی محله عودلاجان، و کوچه شام بیاتی‌ها در شمال عودلاجان، کوچه خدابنده‌لو در غرب عودلاجان، همگی در محله‌های خوب و به اصطلاح سرآب قراردارند.

تاریخچه :

ساکنان این محله در قدیم بیشتر کلیمی بوده‌اند. زرتشتیانی نیز در این محله سکونت داشتند. همچنین برخی از مشاهیر تاریخ معاصر ایران مانند خاندان قوام الدوله، خاندان مستوفی، نصیرالدوله بدر تاجر ثروتمند و نخستین وزیر فرهنگ دوره پهلوی، سید حسن مدرس، نماینده مجلس شورای ملی و چهره نامدار مشروطیت در عودلاجان ساکن بودند. خانه‌های پراتاق این محله در عرف عوام به خانه قمر خانم معروف بوده‌است.

عودلاجان از مناطق اعیان‌نشین تهران در دوره قاجار بوده‌است و همپای بازار وفاداری بیشتری را به مذهب و روحانیت بروز می‌دادند. این را می‌توان از وجود ۱۶ مسجد و مدرسه در این کوچکترین محله تهران دریافت و این که طبق اسناد به جا مانده از دوره قاجار، بیشترین آمار روضه خوانی، زیارت نامه خوانی و تعزیه گردانی در آن به چشم می‌آمد. محله‌ای با باغات و خانه‌های باشکوه بسیار. خانه مدرس و باغ ملک‌الشعرا و کاخ گلستان و عمارت مسعودیه در این منطقه جای گرفته‌اند.

عودلاجان تا اواسط دوره پهلوی اعتبار اجتماعی خود را حفظ کرد. اما پس از دگرگونی‌های بزرگ اجتماعی و شهری که در دهه ۱۳۴۰ رخ داد، به تدریج از اهمیتش کاسته شد. آنچه اکنون محله عودلاجان را به شدت تحت فشار قرار داده است، گسترش بازار در تمامی اضلاع محله است.[۵] این روند باعث شده که عودلاجان از یک محله اعیان‌نشین عمدتاً تبدیل به انباری برای بازار شود و برخی خانه‌های قدیمی و فاقد مالک آن جایگاه معتادان و افراد خطرناک شود.

نام :

تابلوی ورودی کوچهٔ عودلاجان از جنوب این محله در خیابان پانزده خرداد. ۱۹ بهمن ۱۳۸۶
نام اودلاجان را تغییریافته آو-لاجون که در گویش بومی تهران به معنی «جای تقسیم آب» است می‌دانند. برخی نیز نام این محله را تلفظ «عبدالله جان» به لهجه کلیمیان دانسته‌اند.

گذرهای عودلاجان:

مسیو کرشیش معلم اتریشی مدرسه دارالفنون نقشه عودلاجان در دوران قاجار به ویژه در عهد ناصری را با تمام گذرها، کوچه‌ها و حتی بناها به تصویر می‌کشد. مسیو کرشیش اتریشی همراه با ذوالفقار بیک و تقی‌خان از شاگردان مدرسه دارالفنون شروع به نقشه‌برداری از تهران کردند و سرانجام موفق شدند نخستین نقشه تهران را در ۱۲۷۵ هجری قمری ترسیم کنند. تاریخ اتمام طراحی نقشه کرشیش جمادی الاول سال ۱۲۷۵ هجری قمری مطابق با سال ۱۸۵۵ میلادی و ۱۲۳۳ هجری شمسی است. در نقشه کرشیش ۲۰ کوچه و گذر عودلاجان به چشم می‌خورد:

گذر باغ نظام‌الدوله، گذر در حمام نواب، گذر شتر گلو، گذر مسجد حوض، گذر در مدرسه و کوچه‌های نظام العلما، سردار، سپهدار، شاهبیاتی، معین‌الملک، حاجی علی، آقا موسی تاجر، میرزا آقاجان، خدابنده‌لو، حاجی آقا بابا، آقا محمد محمود، سهراب خان، نقاره‌چی‌ها، هادی خان و محمدخان امیر تومان از جمله گذرها و کوچه‌های عودلاجان هستند.

تیمچه اکبریان (شماره ثبت ۱۳۶۰۱ در ۱۵ آبان ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی) با مرمت با نام جدید «سفره خانه سنتی طهرون قدیم»، یکی از تیمچه‌های قدیمی تهران است که در بازارچه عودلاجان روبه‌روی کوچه حکیم قرار دارد. این بنا، با قدمت ۲۶۰ سال، نخستین بانک و صرافی ایران بوده که به صورت بانک رهنی کار می‌کرده‌است. اصغر شعر باف از استادان مرمت و مرمت کار این اثر، قدمت آن را به دوره قاجاریه و متعلق به عصر فتحعلیشاه قاجار نسبت می‌دهد که توسط داود کلیمی اداره می‌شد و تا اوایل انقلاب نیز توسط همین شخص و با کاربری بانک مشغول به فعالیت بود. نحوه کار بانک: اجناسی را که برای گرو می‌آوردند، از طریق سوراخی در کف طبقه همکف و در مجاورت دیوار، به صورت مخفیانه و دور از دید مردم، به زیر زمین انتقال می‌دادند. این بنا در قسمت غربی چهار طبقه و در قسمت شرقی دارای سه طبقه است. در ورودی چوبی و بزرگ با کنده کاری‌های هنرمندانه‌ای به حیاطی می‌رسد که در قسمت میانی آن حوضی شمالی – جنوبی قرار دارد که به فضای صحن جهت و زیبایی خاصی داده است. فضای صحن اصلی هشت ضلعی است و از زیر زمین، آب انبار، طبقه همکف و اول تشکیل شده‌است. طبقه اول و همکف با حجره‌هایی احاطه شده‌است که به عنوان بانک از آن استفاده می‌شده‌است. ساختمان تیمچه قرینه است، در قسمت جنوبی و شمالی دو سالن بزرگ و در طرفین اتاق‌های کوچکی قرار دارد. وجه تمایز ضلع شرقی و غربی اینست که اتاق‌های ضلع شرقی غلام گردشی داشته‌اند. یعنی، اتاق‌های ضلع شرقی به هم راه داشتند و هر اتاق دو در داشته که ارتباط آن را با اتاق‌های مجاور میسر می‌کرده‌است و غلام خانه می‌توانسته به تمامی اتاق‌ها دسترسی داشته باشد که به آن غلام گردشی می‌گفتند. اتاق‌های کوچک نیز با درهای چوبی و شیشه‌های رنگی، فضایی دلنشین را برای بیننده ایجاد کرده‌است.

مرمت :
مرمت و بازسازی بازارچه محله عودلاجان با مشارکت سازمان میراث فرهنگی، شهرداری تهران، و کسبه بازار صورت می‌پذیرد. اصول کلی مرمت، حفظ شواهد تاریخی- معماری و بازسازی بدنه کلی بازار با تویزه و تاقهای چهار بخش بر اساس قالب ارجاع و همچنین رعایت حدود مالکیت کنونی بازار می‌باشد.

  • محله وحیدیه در تهران

    محله وحیدیه در تهران

    وحیدیه یکی از شهرهای استان تهران در ایران است. این شهر در بخش جوقین قرار دارد. شهر وحیدیه در ۲۰کیلومتری کلانشهر تهران واقع شده‌است. شهر وحیدیه به مرکزیت بخش جوقین یکی ازشهرهای زیبا وخوش آب وهواست این شهر از ادغام روستاهای جوقین، شفیع آباد، اسماعیل‌آباد، قصبه و قُصطانک تشکیل شده‌است.

  • محله پونک تهران

    محله پونک تهران

    پونک محله ای در شمال تهران است که در منطقه ۲ و ۵ شهرداری تهران واقع شده‌است. طبق آخرین آمار سرشماری سال ۱۳۹۰، این محله حدود ۲۹۰۰۰ نفر جمعیت دارد. جایگاه جغرافیایی و شهری محدوده مرزی این محله از از شمال به بزرگراه هاشمی رفسنجانی (نیایش)، از جنوب به بزرگراه شهید همت، از شرق به رودخانه پونک (بوستان نهج البلاغه) و از غرب به بزرگراه ستاری منتهی می‌شود.

  • محله جُردَن تهران

    محله جُردَن تهران

    بلوار نلسون ماندلا (نام‌های پیشین: خیابان آفریقا، خیابان جُردَن) یکی از خیابان‌های شناخته شدهٔ شمال شهر تهران است. این خیابان در میان مردم بیشتر با نام خیابان جُردن شناخته می‌شود.

  • محله دزاشیب در تهران

    محله دزاشیب در تهران

    دِزاشیب محله‌ای است در شمال تهران واقع در شمیران که در شرق تجریش واقع شده‌است، از شمال به جماران و نخجوان، از جنوب به تپه‌های قیطریه، از غرب به خیابان شریعتی و از شرق به چیذر و فرمانیه محدود می‌شود. قسمت شمالی دزاشیب را محله بالا و قسمت جنوبی آن را محله پایین می‌گویند.

  • محله فرمانیه در تهران

    محله فرمانیه در تهران

    فَرمانیه منطقه‌ای مرفه‌نشین در شمیران، واقع در شمال کلانشهر تهران است. این محله که در منطقه ۱ شهرداری تهران و شهرستان شمیرانات قرار دارد، به‌عنوان یکی از گران‌قیمت‌ترین مناطق مسکونی تهران شناخته می‌شود.

  • محله کامرانیه در تهران

    محله کامرانیه در تهران

    کامرانیه محله‌ای در شمیران، واقع در شمال کلانشهر تهران است. این محله که در منطقه ۱ شهرداری تهران و شهرستان شمیرانات قرار دارد، یکی از گران‌قیمت‌ترین مناطق مسکونی تهران محسوب می‌شود.

  • محله آجودانیه در تهران

    محله آجودانیه در تهران

    آجودانیه، یکی از محله‌های اعیان‌نشین و لوکس واقع در شمال کلانشهر تهران و شهرستان شمیرانات است. این محله که در منطقه ۱ شهرداری تهران واقع شده‌است، یکی از گران‌قیمت‌ترین مناطق مسکونی تهران به حساب می آید و ساختمان های مدرن و لوکس بسیاری در این محله وجود دارد. این محله به دلیل خیابان عریض آجودانیه و کوچه های نسبتا اصولی و همچنین از آنجایی که بافت های قدیمی این منطقه اکثرا باغات با قواره زمین های بزرگ بوده اند،

  • محله اقدسیه (تهران)

    محله اقدسیه (تهران)

    اَقْدَسیه، یکی از محله‌های اعیان‌نشین شمال شرق تهران و منطقه شمیران است. این محله در منطقه ۱ شهرداری تهران و شهرستان شمیرانات واقع است. خیابان اقدسیه (برادران شهید موحد دانش) در شرق از میدان اقدسیه در انتهای بزرگراه ارتش آغاز شده، در میانه راه خیابان آجودانیه را قطع می‌کند و در غربی‌ترین نقطه به سه‌راه اقدسیه در تقاطع خیابان پاسداران منتهی می‌شود. این محله از شمال با آجودانیه و کاشانک، از غرب با فرمانیه، از شرق با اراج و از جنوب با میدان نوبنیاد همسایه است.

  • سوهانک تهران

    سوهانک تهران

    سوهانَک، روستایی از روستا های شمیران در شمال شرقی تهران است که حدود ۱۵٫۵ کیلومتر از مرکز این شهر فاصله دارد. موقعیت جغرافیایی سوهانک، ۳۵ درجه شمالی و ۵۱ درجه شرقی است. این محله از جنوب به بلوار ارتش یا همان جاده مینی‌سیتی-لشکرگ، از شمال به دامنه جنوبی البرز، و از سوی شرق به گردنه قوچک منتهی می‌شود. محله سوهانک ۱۸۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و با گسترش شهر تهران اکنون جزئی از این شهر و محله‌ای از بخش شمیران تهران به‌شمار می‌آید.

  • محله اوین تهران

    محله اوین تهران

    اِوین، نام محله‌ای از شهرستان شمیران در شمال شهر تهران است. این محله جزئی از منطقه ۱ شهرداری تهران است. ناحیه کوهستانی اوین به عنوان بخشی از ناحیه کوهستانی البرز مرکزی از شرق به تپه‌های علی‌آباد ولنجک، از غرب به ارتفاعات حصارک، از شمال به ارتفاعات توچال و شاه‌نشین و از جنوب به ناحیه اوین و سعادت آباد محدود می‌گردد. میزان متوسط بارندگی سالیانه ۴۰۰–۳۰۰ میلی‌متر و میزان متوسط دمای سالیانه ۱۶٫۷ درجه سانتی گراد است

  • شهرک امید تهران

    شهرک امید تهران

    شهرک امید (شهرک فرحناز پیشین) یکی از شهرک‌های مسکونی تهران است که در شمال شرقی این شهر در مجاورت پارک جنگلی لویزان قرار گرفته‌است. این شهرک شامل ۱۹۴۶ واحد مسکونی در قالب ۱۸ برج و ۵۴ خانهٔ ویلایی است و جمعیت ساکن در آن حدوداً ۸۰۰۰ نفر برآورد می‌شود. این شهرک در میان جنگل لویزان و بوستان جنگلی یاس در محدوده شمیرانات واقع شده و در منطقه چهار شهرداری تهران قرار دارد.

  • محله خیابان عین‌الدوله در تهران

    محله خیابان عین‌الدوله در تهران

    خیابان ایران (اسامی سابق این خیابان: عین الدوله / سقاباشی) بخشی از محله دولت سابق، از محلات قدیمی تهران به‌شمار می‌آید که از نظر جغرافیایی حدفاصل خیابان آبشار (خیابان عبدالرضا شیرازی) تا چهارراه آبسردار (خیابان مجاهدین اسلام) و در نزدیکی میدان بهارستان و مدرسه سپهسالار (مدرسه عالی مطهری فعلی) قرار دارد. در این محله بازارچه، حمام و سقاخانه‌ای وجود دارد.

  • محله کیان‌شهر در تهران

    محله کیان‌شهر در تهران

    کیان‌شهر، شهری در بخش طغرالجرد شهرستان کوهبنان در استان کرمان ایران است. این شهر، مرکز بخش طغرالجرد است.

  • کوی سیزده آبان تهران

    کوی سیزده آبان تهران

    کوی سیزده آبان کوی ۱۳ آبان در ناحیه ۳ منطقه ۲۰ تهران قرار دارد. این محله در سال ۱۳۴۲ شمسی ساخته شده‌است و پیش از انقلاب به نهم آبان شهرت داشت. علت این نام گذاری روز تولد رضا پهلوی فرزند بزرگ محمدرضاشاه و ولیعهد وی بود، ولی بعد از انقلاب به مناسبت روز دانش آموز ۱۳ آبان نام گرفت. محله ۱۳ آبان دارای ۸۸ کوچه می‌باشد؛ و نام کوچه‌ها از ماه‌های سال گرفته شده‌است. سیزده آبان اولین محله تهران بود که از لوله‌کشی گاز استفاده شد.

  • محله نازی‌آباد در تهران

    محله نازی‌آباد در تهران

    نازی‌آباد، از محله‌های جنوب شهر تهران است. این محله در شمال شرقی محله خزانه، شمال غربی محله جوادیه، غرب محله خانی‌آباد، در شرق بوستان ولایت و در جنوب راه‌آهن تهران قرار دارد.

  • محله بریانک تهران

    محله بریانک تهران

    ریانَک یکی از قدیمی‌ترین محله‌های تهران است. بریانک در قدیم بخشی از دهستان غار در بخش ری شهرستان تهران به حساب می‌آمد و ۱۰۰ نفر جمعیت داشته‌است؛ ولی امروزه در شهر تهران قرار دارد. علت نامگذاری این محله به بریانک این بوده‌است؛ که یکی از شاهان بریانی در این محله می‌خورده‌است و به بریونک معروف بوده‌است.

  • محله طرشت تهران

    محله طرشت تهران

    طَرَشت از محلات قدیمی تهران واقع در شمال شرقی میدان آزادی بوده که از روستاهای قدیمی و شهرهای کنونی تهران به‌شمار می‌آید که بعضاً قدمت آن را تا زمان سلجوقیان دانسته‌اند.

  • محله فرحزاد تهران

    محله فرحزاد تهران

    فَرَحزاد، محله‌ای واقع در شمال تهران و شميرانات است که از بزرگراه یادگار امام، جاده فرحزاد و بلوار فرحزادی شهرک غرب قابل آمد و شد است. فرحزاد از محلات تهران است و جزئی از منطقه ۲ شهرداری تهران به حساب می‌آید.

  • محله کن (تهران)

    محله کن (تهران)

    بخش کن نام اولین بخش تهران شامل ۴چهار قریه ودهستان: کن، شمیران، شهرستانک، خور و ارنگه در گذشته بوده‌است. روستا، دهکده، قریه، رود، محله و بخش شهرستان تهران و استان تهران است. ولایت ری (یا همان استان تهران امروزی) از باستان چندین دهکده و روستا داشته‌است که یکی از معروف‌ترین آن‌ها کن است. یکی از مناطقی که در اسناد تاریخی نامش از توابع ری در کنار کرج و تهران آمده کن می‌باشد. البته درحال حاضر کن را با نام محله کن واقع در شمالغرب تهران و منطقه ۵ شهرداری تهران می‌شناسند.

  • محله نارمک تهران

    محله نارمک تهران

    نارمَک نام محله‌ای واقع در شرق تهران است. در گذشته دهی در ۹ کیلومتری جنوب شرقی تجریش و ۵ کیلومتری راه شوسهٔ دماوند به تهران بوده است.

  • محله تهران‌نو در تهران

    محله تهران‌نو در تهران

    تهران‌نو نام محله‌ای واقع در شرق تهران پایتخت ایران است که در منطقه ۱۳ شهری تهران واقع شده‌است. محله تهران‌نو از شمال به محله‌های نارمک، تهران‌پارس و خیابان دماوند، از شرق به پارك جنگلي سرخه حصار، از جنوب به دوشان‌تپه و خیابان پیروزی و از غرب به محله‌های نیروی هوایی و پل تهران نو متصل است.