بناها در این دوره بازهم بر پایه شکل ها و ساختمان های دوره سلجوقی استوار است. ولی در سایه تسلط مغولان ، مقیاس و عظمت تازه ایی یافته و در تزئینات بنا توجه بسیار مبذول شده است.
در این دوره انواع ساختمان ها ، حالت سنتی و سبک سلجوقی خودرا حفظ کرده، ولی مغولان برای نمایش قدرت خود به ساخت بناهای عظیم با گنبدهای بسیار بزرگ و برج های بلند روی آوردند و برای افزایش هیبت بنا ، نماهای ساختمان را با قاب های باریک و بلند وهلال های نوک تیز آراستند .
ویژگی معماری این دوره را به اختصار می توان موقر ، نیرومند و دارای ساختاری زیبا توصیف کرد . در این دوره با وجود فاصله زمانی نزدیک به چهار قرن با ایران باستان باز هم می توان طرح کلی چهارایوانی ساسانی را مشاهده کرد .
ویژگی های معماری این دوره شبیه معماری ساسانی ( پیش از اسلام ) بوده و ابنیه مذهبی این دوره چهارایوانی ، دارای ستون های عظیم و ایوان های بلند طاقدار است . تزیین اصلی بنا در این دوره گچبری است که دارای رنگهای متنوع بوده و طرح های آن ، سنت های قدیمی ایران در دوره ساسانی را یادآوری می کند . از مساجد این دوره می توان بهمسجد جمعه نایین اشاره کرد. این مسجد که هنوز مورد استفاده است قدیمی ترین مناره به یادگار مانده در ایران را داراست .
در اوایل این دوره مساجد با طرح صحن روباز و ایوان های ستون دار ساخته می شدند که نمونه ای از معماری دوره اموی و به طور کل اعراب بوده است . در بناها بیشتر از خشت استفاده شده و ستون های یک پارچه بودند .
معماری مساجد در ایران تمامی مساجد با هر اسلوبی که ساخته شوند عناصر مشترکی دارند که عبارتند از: صحن، ایوان، رواق، مناره، گنبد، شبستان و محراب که هریک از این عناصر می تواند از معماری مسجد حذف گردد به جز محراب
هرچند شهر سروستان در استان فارس، امروزه شهری کوچک و آرام است اما در دوره ساسانیان یکی از مهم‌ترین شهرهای جنوب ایران بود و جای تعجب نیست که یکی از سالم‌ترین کاخ های بازمانده از این دوره را در سروستان مشاهده کنیم.
طاق کسرا یا ایوان مدائن امروزه در قلمرو کشور عراق قرار دارد اما از نظر تاریخی و معماری و بازتابی که در شعر و ادب پارسی داشته، آنقدر مهم است که نمی‌توان از کاخ‌های باستانی ایران نام برد و از این کاخ یاد نکرد. در دوره‌ای طولانی از عصر ساسانیان، پایتخت ایران بر کرانه رود دجله قرار داشت.
کاخ اختصاصی داریوش نخستین بنا و اقامتگاه خصوصی شاهان هخامنشی است که در بخش جنوبی تخت جمشید ساخته شده‌است. زمان حکومت اردشیر بنای کوچکی در انتهای جنوبی حیاط وسیع جلوی پلکان شرقی آپادانا ساخته شد که به نظر می‌رسد محلی است برای ورود به قسمت کاخ‌های خصوصی که بعد از داریوش، خشایارشا و اردشیر نیز اقامتگاه خصوصی خود را در جنوب تخت جمشید ساخته بودند
معماری بومی آذربایجان پدید آوردنده ی سه شیوه، رازی، آذری و اصفهانی بوده است؛ پس خاستگاه این شیوه شهر اصفهان نبوده ولی در آنجا رشد و بهترین ساختمان ها در آنجا رشد کرده است. از دیدگاه استاد پیرنیا شیوه ی اصفهانی آخرین معماری شیوه معماری ایران است که در نوشته های غربی به شیوه صفوی، افشاری و زند... قاجار نامیده شده اند.
سبک آذری دارای دو دوره است، دوره نخست از زمان هولاگو و پایتخت شدن مراغه و دوره دوم آن از زمان تیمور و پایتختی سمرقند آغاز می شود. در آن زمان نیاز به ساخت و ساختمان های گوناگون بود که باید هرچه زودتر آمادهه می شدند. از همین رو در روند ساختمان سازی شتاب گرفتند، پس به بهره گیری از عناصر یکسان روی آوردند ( مانند کاربندی در سازه).
به عنوان یک ویژگی مشترک، معماری اسلامی از اشکال زینتی خاصی استفاده می‌کند. از جمله الگوهای ریاضی پیچیده، طرح‌های هندسی استادانه و الگوهای درهم تنیده، نقوش گل مانند اسلیمی و کتیبه‌های خوشنویسی دقیق، که برای تزئین ساختمان هستند.
کاخ‌های شوش نیز به دست داریوش ساخته شدند. این مجموعه هم مانند دیگر کاخ‌های هخامنشی از چهار جزء تالار پذیرایی، تالار بارعام، اتاق‌های مسکونی و دروازه اصلی تشکیل شده‌است.
آنگونه که در منابع متعدد و گوناگون تاریخی آمده‌است ساخت تخت جمشید در حدود ۲۵ قرن پیش در دامنه غربی کوه رحمت، به عبارتی میترا یا مهر و در زمان داریوش کبیر آغاز گردید و سپس توسط جانشینان وی با تغییراتی در بنای اولیه آن ادامه یافت.
مجموعه کاخ‌های پاسارگاد اقامتگاه کوروش کبیر، در ۴۸ کیلومتری شمال تخت جمشید واقع است. این مجموعه شامل دروازه اصلی، تالار بارعام و کاخ مسکونی است. دروازه اصلی تالار ستون‌داری بوده که دو ردیف چهارتایی از ستون‌های سنگی ساخته شده بوده‌است.
سبک معماری خراسانی در قرن اول هجری و با طلوع اسلام در ایران ، آغاز شد. بنابراین می توان گفت متاثر از سبک معماری اسلامی است. این سبک معماری تا قرن چهارم هجری ادامه داشت. اما چرا این سبک معماری، خراسانی نام گرفت؟ چون پس از آمدن اسلام ، ساخت بناهای مذهبی و مساجد آغاز شد. اولین بناها هم در خراسان ساخته شدند؛ بنابراین این سبک به خراسانی معروف شد.
سبک های معماری خانه های ایرانی به دو دوره کلی تقسیم می شوند که عبارت اند از: سبک های پس از اسلام
فضای لایتناهی منبع تغذیه معماری است. معماری خانه های تاریخی قسمتی از فضا را برای حضور ، تعریف و تنظیم می کند. در این فرآیند خصلت پیوسته بودن فضای محصور شده به فضای لایتناهی را حفظ می کند.
سبک مدرن یکی از سبک های پرطرفدار در طراحی آشپزخانه های امروزی به شمار می رود. به ویژه در آپارتمانهای کوچک امروزی جوابگوی مناسبی برای طراحی آشپزخانه و کابینت آشپزخانه می باشد.استفاده از کابینت ام دی اف و های گلاس برای طراحی و اجرای این سبک مرسوم است.از ویژگیهای سبک مدرن سادگی، خطوط منظم هندسی، رنگ های خنثی و پرهیز از تزئینات زیاد می باشد و این خود دلیلی است برای بزرگتر جلوه دادن فضای آشپزخانه که نمونه هایی از آن را می بینیم.
استادان نقاشی های ناموزون و بی تناسب، مثل زارباران اولین کسانی بودند که فهمیدند برای روشن کردن یک شی بهترین روش سایه زدن اطراف آن نیست همین اثر به معماری منتقل می شود . در یک کلیسا وقتی نور از روزنه های پنجره یا سقف خودش را به فضای داخل می رساند ایجاد سایه می کند. محیطی رمانتیک ایجاد می کند بدین ترتیب در روز ، روزنه ها و … که نور را فیلتر می کنند همگی مناسب ترین راه برای نشان دادن حضور نور هستند.