بازار املاک / سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

 سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

ایرانی‌ها بیشتر اجاره‌نشین‌اند یا آلمانی‌ها؟/ چرا مردم سوئیس خانه نمی‌خرند؟ چند درصد از ایرانی‌ها صاحب‌خانه هستند و چند درصد از آنها اجاره‌نشین‌اند؟ این پرسش در سال‌های مختلف در ایران پاسخ‌های مختلفی گرفته، اما از آنجا که مسکن همواره مهم‌ترین موضوعِ اقتصادی در سطح اقتصاد خُرد برای ایرانی‌ها بوده است، پاسخ به این پرسش هم اهمیتی دو چندان پیدا می‌کند.

آمارهای مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که حدود ۶۷ درصد از جمعیت شهری کشور در آن سال در واحدهایی سکونت داشته‌اند که مالک آن بوده‌اند. این شاخص برای مناطق روستایی در آن سال معادل ۸۶ درصد بوده است.

همین آمارها نشان می‌دهند که در سال ۱۳۹۸، حدود ۲۴٫۱ درصد از شهرنشینان ایرانی اجاره‌نشین بوده‌اند و وضعیت اقامت ملکی حدود ۸٫۹ درصد هم در گروه «سایر» قرار می‌گرفته که به این معنی است که آنها وضعیت سکونت‌شان را مشخص نکرده‌اند. (وضعیت در روستاها البته متفاوت است.)

همین آمارها، بیش و کم در سراسر دهه ۱۳۹۰ خورشیدی ثابت بوده‌اند: در سراسر این دهه تقریبا همیشه بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از خانوارهای شهری در ایران مالک خانه بوده‌اند و نزدیک به ۲۵ درصد هم اجاره‌نشین. اما آیا در کشورهای دیگر هم وضع به همین ترتیب است؟

خانه‌دارها و اجاره‌نشین‌ها

واقعیت این است که این موضوع، به شدت به فرهنگ، وضعیت اقتصاد کلان، سابقه بخش مسکن و چندین و چند عامل دیگر بستگی دارد. به این ترتیب، کشورهای مختلف در دنیا هم از این نظر وضعیت‌های متفاوتی را تجربه می‌کنند.

به عنوان نمونه، داده‌های «یورواستات» (Eurostat) که در واقع همان اداره آمار اتحادیه اروپا است، نشان می‌دهد که شهروندان رومانی در شرق اروپا تقریبا همگی صاحب‌خانه‌اند. در سال ۲۰۱۹ میلادی، تقریبا ۹۶ درصد از جمعیت این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند. (همه آمارهایی که در ادامه می‌خوانید، جمعیت ۱۸ تا ۶۴ ساله‌ها را در هر کشور در بر می‌گیرد.)

نسبت اجاره‌نشینی و مالکیت خانه‌های مسکونی در ترکیه، تقریبا مشابه ایران است.

این آمار در مجارستان به حدود ۹۱٫۳ درصد و در اسلواکی و لیتوانی هم به حدود ۹۰ درصد می‌رسد. از میان کشورهای غیراروپایی هم لائوس با نزدیک به ۹۶ درصد از مجموع جمعیت، بیشترین تعداد مالکان خانه‌های شخصی را دارد.

روس‌های خانه‌دار و سوئیسی‌های اجاره‌نشین

داده‌های سایت «استاتیستا» (Statista) در سال ۲۰۲۱ میلادی نشان می‌دهد که در روسیه، حدود ۸۷ درصد از شهروندان مالک خانه بوده‌اند و سهم اجاره‌نشینی از بازار مسکن در این کشور هم تنها ۱۱ درصد بوده است. (دقت کنید که جمع این دو الزاما برابر با ۱۰۰ درصد نیست.)

چینی‌ها هم وضعیت مشابهی را تجربه می‌کنند. در چین، حدود ۸۳ درصد از جمعیت صاحب‌خانه‌اند و ۱۴ درصد از جمعیت هم اجاره‌نشین. در میان کشورهای اروپایی هم ایتالیا صاحب‌خانه‌های بیشتر و اجاره‌نشین‌های کمتری دارد: در این کشور ۷۱ درصد از شهروندان مالک خانه هستند و ۲۴ درصد اجاره‌نشین‌اند.

با این همه، وضعیت برای برخی کشورهای به شدت توسعه‌یافته اروپایی متفاوت است. در فرانسه، سهم مالکان واحدهای مسکونی و اجاره‌نشین‌ها تقریبا مساوی است: در این کشور حدود ۵۰ درصد از جمعیت مالک‌اند و حدود ۴۷ درصد هم اجاره‌نشین. (باز هم دقت کنید که قرار نیست الزاما جمع این دو برابر با ۱۰۰ درصد باشد!)

بحران خانه‌های خالی گریبان کشورهایی مانند چین را هم گرفته است.

در آلمان، بخش عمده جمعیت اجاره‌نشین هستند: ۳۵ درصد مالک خانه و ۶۴ درصد اجاره‌نشین‌اند. سوئیسی‌ها هم به دلیل قیمت‌های بالای ملک در این کشور، ظاهرا چاره‌ای جز اجاره‌نشینی ندارد و سوئیس از این نظر، ظاهرا در اروپا بی‌رقیب است. در این کشور، حدود ۶۸ درصد از جمعیت اجاره‌نشین‌اند و حدود ۳۱ درصد هم مالک‌اند. (شهر-کشورهای خاص مانند «موناکو» را در نظر نگرفته‌ایم.)

در کشورهایی مانند نیجریه، وضعیت مالکیت خانه‌های مسکونی حتی عجیب‌تر است. در این کشور که بزرگ‌ترین اقتصاد قاره آفریقا را دارد، تنها حدود ۲۵ درصد از جمعیت مالک خانه هستند. وضعیت در ترکیه هم تا اندازه‌ای شبیه به ایران است. داده‌های «یورواستات» نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۹ میلادی، نزدیک به ۶۰ درصد از جمعیت در این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند.

اما آیا این آمارها می‌توانند چیزی راجع به اقتصاد کشورهای مختلف به ما بگویند؟ بالا بودن آمار مالکیت واحدهای مسکونی در یک کشور، می‌تواند همزمان نشانه‌ای از چند چیز مختلف باشد: بالا بودنِ حجم ساخت‌وساز واحدهای مسکونیِ جدید، عدم رشد چشم‌گیرِ جمعیت در سال‌های اخیر و حتی «بُعد خانوار» (تعداد افرادی که در هر خانواده با هم زندگی می‌کنند).

برخی تحلیل‌ها می‌گویند میزانِ بالای اجاره‌نشینی در کشورهایی مانند آلمان، به دلیل حجم گسترده تخریب منازل مسکونی در جریان جنگ‌های جهانی و عدم جایگزینی آنها بوده است. علاوه بر این، در کشوری مهاجرپذیر مانند آلمان، تقاضا برای واحدهای مسکونی جدید سریع‌تر از ساخت واحدهای مسکونی جدید رشد می‌کند و به همین دلیل کمبود مسکن همواره جدی است.

چرا با وجود این همه خانه خالی، هنوز هم تهیه مسکن برای ایرانی‌ها دشوار است؟

یک تفاوت دیگر هم میان ایران و آلمان جالب توجه است. جمعیت دو کشور کم و بیش یکسان است، اما تعداد خانوارها در دو کشور به شدت متفاوت است و به همین دلیل، تقاضا برای مسکن هم در آلمان بالاتر است.

چرا این همه خانه خالی داریم؟

در واقع، آمارها نشان می‌دهند که حدود ۴۰ درصد از تمام خانوارهای آلمانی «تک‌نفره» هستند، در حالی که در ایران، تنها حدود ۹ درصد از خانوارها تک‌نفره‌اند. به این ترتیب، نزدیک به ۱۶ میلیون آلمانی تنها زندگی می‌کنند، در حالی که در ایران، نزدیک به ۹ میلیون نفر چنین وضعیتی دارند.

اما کمبود مسکن، دلایلی دیگری هم دارد. در ایران، واحدهای مسکونی خالی از سکنه بسیار زیادی وجود دارد، اما با وجود آنکه تقاضا برای خرید مسکن هم بالا است، این خانه‌های خالی نمی‌توانند پاسخگویِ تقاضا باشند. اما چرا چنین است؟

محمود محمودزاده، معاون وزیر راه و شهرسازی در دولت حسن روحانی، دقیقا یک سال پیش (در فروردین ماه سال ۱۴۰۰) گفته بود که تعداد خانه‌های خالی از سکنه در ایران، تقریبا ۱۰ برابرِ کشور انگلیس است. این در حالی است که جمعیت انگلیس از ایران کمتر است.

به گفته معاونِ وقتِ وزارت راه و شهرسازی، در آن زمان حدود ۲٫۵ میلیون واحد مسکونی خالی از سکنه در ایران وجود داشته که تقریبا معادل ۱۰ تا ۱۱ درصد از کل آمار موجودیِ خانه‌های مسکونی در ایران را تشکیل می‌داده است. (سرشماری عمومیِ نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، سهم خانه‌های خالی از سکنه از کل موجودیِ مسکن در ایران را حدود ۱۱٫۳ درصد نشان می‌داد.)

نخست اینکه آمارهای جهانی در این زمینه هم گونه‌گون هستند: در بسیاری از کشورها سهم خانه‌های خالی از کل موجودیِ مسکن حدود ۱۰ درصد است، اما در کشورهای موفق در زمینه سیاست‌های مسکن، همچون فرانسه و بریتانیا، این آمار به ترتیب برابر با ۷ درصد و ۳ درصد است.

سهم اجاره‌نشین‌ها از کل بازار مسکن در ایران در یک دهه گذشته تقریبا ثابت بوده است.

به نظر می‌رسد که دلیل بروز این وضعیت در ایران، عدم آمایش سرزمینیِ مناسب، کاهش شدید قدرت خرید خانوار و تغییرات به‌نسبت سریعِ جمعیتی و اقتصادی بوده است: بر اساس آمارها، حدود ۶۵ درصد از خانه‌های خالی از سکنه در ایران بالاتر از ۱۰۰ مترمربع مساحت دارند. 

در تهران، عمده این خانه‌ها هم در مناطق گران‌قیمتِ شهر قرار گرفته‌اند و از آنجا که وضعیت عمومیِ اقتصاد قدرت خرید خانوار را به شدت کاهش داده، خانه‌های بزرگ‌متراژ با قیمت‌های بالا که قرار است تنها ۲ نفر در آنها زندگی کنند، مشتری چندانی ندارد.

اما تحلیل این وضعیت به این سادگی نیست و مجالی جداگانه می‌طلبد. همین‌قدر می‌توان گفت که ایرانی‌ها اکنون خانه‌هایی کوچک‌تر، در مناطق ارزان‌ترِ شهرها و با سهم بالاترِ وام خرید مسکن را ترجیح می‌دهند.

  • نرخ سود وام مسکن مهر در چه صورت ۱۸ درصد محاسبه می‌شود؟

    نرخ سود وام مسکن مهر در چه صورت ۱۸ درصد...

    بر اساس جزو ۴ بند الف تبصره ۱۱ لایحه بودجه ۱۴۰۱، مالکان واحدهای تکمیل شده مسکن مهر که دارای خدمات زیربنایی هستند موظفند تا پایان خرداد ۱۴۰۱ برای دریافت دفترچه اقساط مسکن مهر و تبدیل به فروش اقساطی کردن

  • اقساط تسهیلات ساخت طرح نهضت ملی مسکن چقدر است؟

    اقساط تسهیلات ساخت طرح نهضت ملی مسکن...

    محمدحسن علمداری عضو هیات‌مدیره بانک مسکن جزییاتی از نحوه بازپرداخت تسهیلات ساخت طرح نهضت ملی مسکن را با تسهیلات ابلاغی جدید از سوی بانک مرکزی، اعلام کرد.

  • نقشه مصوب و مکمل مجلس برای دلالان مسکن چیست؟

    نقشه مصوب و مکمل مجلس برای دلالان مسکن...

    مصوبه اخیر مجلس (الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول) که برای بار دوم از سوی شورای نگهبان برگشت خورده، مشاوران املاک را از تنظیم سند عادی (مبایعه‌نامه) منع و نوع جدیدی از قراردادهای ملکی را تعریف کرده است.

  • قالیباف قانون «جهش تولید مسکن» را ابلاغ کرد

    قالیباف قانون «جهش تولید مسکن» را ابلاغ...

    رییس مجلس شورای اسلامی‌ در نامه‌ای به رییس‌جمهور، قانون جهش تولید مسکن را ابلاغ کرد.

  • چگونه وام تعمیرات مسکن بگیریم؟

    چگونه وام تعمیرات مسکن بگیریم؟

    وام جعاله یا وام تعمیرات مسکن در اغلب بانک‌های ایران پرداخت می‌شود و البته در هر بانک ارقام متفاوتی دارد. برخلاف وام خرید مسکن که توسط معدود بانک‌های کشور پرداخت می‌شود، اغلب بانک‌ها وام جعاله یا همان وام تعمیرات مسکن را پرداخت می‌کنند. وام جعاله بانک مسکن درحال‌حاضر حداکثر ۸۰ میلیون تومان است که با سود ۱۸ درصد پرداخت می‌شود و افراد به دو روش سپرده‌گذاری در بانک مسکن یا خرید اوراق تسهیلات وام مسکن، این تسهیلات را از این بانک دریافت کنند.

  • دستگاههای دولتی؛ مالکان بزرگ خانه‌های خالی

    دستگاههای دولتی؛ مالکان بزرگ خانه‌های...

    از ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار واحد مسکونی خالی که تا کنون شناسایی شده ۹۰۰ هزار واحد مربوط به اشخاص حقوقی است که باید مشمول مالیات می‌شد اما ماههاست که تحقق این موضوع معطل ایجاد یک سامانه رابط بین وزارت راه و سازمان امور مالیاتی است که باید توسط وزارت ارتباطات ایجاد شود اما بنا به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی هنوز این ارتباط برقرار نشده است.

  • قیمت آپارتمان در منطقه یک تهران

    قیمت آپارتمان در منطقه یک تهران

    خریداران خانه در منطقه یک عموما از قشری هستند که محدودیت بودجه برای آن‌ها به اندازه متقاضیان مسکن در سایر مناطق مطرح نیست و در نتیجه هنگام خرید ملک ترجیح می‌دهند خانه نوساز یا تازه ساز دو سه سال ساخت خریداری کنند.

  • اجرای طرح بازدید رایگان دودکش منازل در مراغه

    اجرای طرح بازدید رایگان دودکش منازل در...

    مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری مراغه گفت: طرح بازدید رایگان دودکش منازل مسکونی و استفاده ایمن از وسایل گازسوز این شهر در حال اجرا است.

  • تصاویری از گران‌ترین خانه‌های فوتبالیست‌ها

    تصاویری از گران‌ترین خانه‌های...

    زندگی فوتبالیست‌ها پر از تجملات است؛ برخی پول‌شان را صرف خرید ماشین می‌کنند و کلکسیون می‌سازند و برخی ترجیح می‌دهند ثروت‌شان را در برای خرید ملک و خانه هزینه کنند. ا

  • دولت مصمم به ساخت ۴ میلیون مسکن است

    دولت مصمم به ساخت ۴ میلیون مسکن است

    عضو هیئت‌‎‌ رئیسه مجلس گفت: شاهد عزم دولت از جمله شخص رئیس‌جمهور و وزیر راه و شهرسازی هستیم که به صورت روزانه برای اجرایی شدن پروژه ساخت ۴میلیون مسکن در ۴ سال تلاش می‌کنند.

  • تاثیر نوسانات قیمت آهن بر قیمت مسکن در سال ۱۴۰۰

    تاثیر نوسانات قیمت آهن بر قیمت مسکن در...

    با توجه به اینکه در پروژه‌های ساختمان سازی بخش زیاد و چشمگیری از هزینه‌ها مرتبط با آهن آلات است، نوسانات قیمت آهن طی سال‌های اخیر به خصوص قیمت میلگرد، تیرآهن و پروفیل را بر قیمت مسکن نمی‌توان نادیده گرفت. از آنجایی که قیمت مسکن و آهن آلات رابطه کاملا مستقیم با یکدیگر دارند آگاهی از قیمت محصولات آهنی کمک شایانی در پیش بینی قیمت مسکن می‌کند.

  • شرایط دریافت وام خود مالکی مسکن

    شرایط دریافت وام خود مالکی مسکن

    عضو هیأت مدیره بانک مسکن گفت: هر خود مالکی، اگر بیشتر از دو واحد مسکونی بسازد انبوه ساز شخصی محسوب می‌شود، میزان وام متقاضیان ساخت مسکن خود مالکی با تسهیلات انبوه سازان، هیچ فرقی ندارد و متقاضی می‌تواند از بانک مسکن یا سایر بانک‌ها دریافت کند.

  • بهترین بازار برای سرمایه‌گذاری از دید مردم کجاست؟

    بهترین بازار برای سرمایه‌گذاری از دید...

    مردم فعالیت در بازار زمین و مسکن را براساس نظرسنجی بهترین روش سرمایه‌گذاری می‌دانند. در طرح سنجش نگرش مردم ایران درباره وضعیت اقتصادی کشور با جامعه آماری شهروندان بالای ۱۸ سال کل کشور و تعداد نمونه ۱۶۱۲ که به شیوه مصاحبه تلفنی در آبان ۱۴۰۰ اجرا شد، در سوالی از مردم پرسیده شده است «اگر مبلغی پول در اختیار داشته باشید ترجیح می‌دهید در کجا سرمایه‌گذاری کنید؟»

  • ماجرای خانه‌های ۲۵ متری از کجا آغاز شد؟

    ماجرای خانه‌های ۲۵ متری از کجا آغاز شد؟

    به نظر می‌رسد با توجه به تقاضا در شهری مانند تهران، باید روی میانگین ۵۰ متر مربع صحبت کنیم حال ممکن است ۲۰ درصد پایین‌تر یا بالاتر باشد اما نباید در آن خیلی دخالت کنیم؛ باید بگذاریم این اتفاق رخ دهد و ببینیم بازار چه واکنشی نسبت به آن نشان می‌دهد.

  • اجاره بهای مسکن در بیرجند ۱۵ درصد افزایش یافت

    اجاره بهای مسکن در بیرجند ۱۵ درصد...

    رئیس اتحادیه مشاوران املاک بیرجند از افزایش اجاره‌های مسکن از ابتدای سال تاکنون خبر داد و گفت: وضعیت اجاره های مسکن نسبت به ابتدای سال ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش یافته که علت گرانی هم چندان مشخص نیست.

  • لاکچری ترین خانه‌های تهران چند؟

    لاکچری ترین خانه‌های تهران چند؟

    قیمت هر متر مربع از خانه‌های اعیان‌نشین تهران که در اصطلاح بازار مسکن پنت‌هاوس خوانده می‌شود، معمولا بالای ۱۰۰ میلیون تومان است و بهای واحدهای نوساز به بیشتر از ۲۲۰ میلیون تومان هم می‌رسد. پیش‌بینی قیمت مسکن

  • آمار بانک مرکزی از بازار اجاره اشتباه است

    آمار بانک مرکزی از بازار اجاره اشتباه...

    بانک مرکزی در حالی از افزایش ۵۵ درصدی نرخ اجاره بها خبر داده که رئیس اتحادیه املاک کشور به شدت این موضوع را تکذیب کرده و از کاهش ۱۵ درصدی نرخ‌ها خبر داده است.

  • لزوم رعایت سقف ۲۵ درصدی اجاره همچنان ادامه دارد

    لزوم رعایت سقف ۲۵ درصدی اجاره همچنان...

    معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: طبق مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا تا سه ماه بعد از برطرف شدن شرایط کرونا مالکان موظف هستند تا سقف نرخ اجاره ۲۵ درصد را اعلام کنند.

  • قیمت شش منطقه محبوب در تهران

    قیمت شش منطقه محبوب در تهران

    شش منطقه از شهر تهران که محدوده سکونتی اقشار متوسط و بالا محسوب می‌شود در بین مناطق ۲۲ گانه حدود نیمی از معاملات مسکن را به خود اختصاص می‌دهد؛ تعداد قراردادهای خرید و فروش در یکی از مناطق مذکور (منطقه ۵) به تنهایی از هفت منطقه جنوبی تهران بیشتر است.

  • منابع بانکی برای بخش خدمات و بازرگانی هست اما برای ساخت مسکن نه

    منابع بانکی برای بخش خدمات و بازرگانی...

    در حالی که برخی مخالفان قانون جهش تولدی مسکن پرداخت تسهیلات به بخش مسکن برای ساخت 2 میلیون واحدمسکونی در سال را تورم‌زا می‌دانند، هر سال صدها هزار میلیارد تومان تسهیلات به بخش خدمات و بازرگانی پرداخت می‌شود اما نسبت به آثار تورمی آن نقدی مطرح نمی‌شود.

  • بازار مسکن شیراز همچنان بر مدار گرانی می‌چرخد

    بازار مسکن شیراز همچنان بر مدار گرانی...

    عضو کمیسیون عمران مجلس: بعید می‌دانم خانه ارزان شود بازار مسکن شیراز همچنان بر مدار گرانی می‌چرخد/ عضو کمیسیون عمران مجلس: بعید می‌دانم خانه ارزان شود افزایش نرخ تورم، مصالح ساختمانی، زمین و........ باعث شده تا روز به روز قیمت مسکن در شیراز افزایش یابد و افراد سالانه قدرت اجاره منزل نقلی هم در کلانشهر شیراز از دست بدهند و سال به سال برای ادامه زندگی به نقطه پایین تر مهاجرت کنند.