بازار املاک / سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

 سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

ایرانی‌ها بیشتر اجاره‌نشین‌اند یا آلمانی‌ها؟/ چرا مردم سوئیس خانه نمی‌خرند؟ چند درصد از ایرانی‌ها صاحب‌خانه هستند و چند درصد از آنها اجاره‌نشین‌اند؟ این پرسش در سال‌های مختلف در ایران پاسخ‌های مختلفی گرفته، اما از آنجا که مسکن همواره مهم‌ترین موضوعِ اقتصادی در سطح اقتصاد خُرد برای ایرانی‌ها بوده است، پاسخ به این پرسش هم اهمیتی دو چندان پیدا می‌کند.

آمارهای مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که حدود ۶۷ درصد از جمعیت شهری کشور در آن سال در واحدهایی سکونت داشته‌اند که مالک آن بوده‌اند. این شاخص برای مناطق روستایی در آن سال معادل ۸۶ درصد بوده است.

همین آمارها نشان می‌دهند که در سال ۱۳۹۸، حدود ۲۴٫۱ درصد از شهرنشینان ایرانی اجاره‌نشین بوده‌اند و وضعیت اقامت ملکی حدود ۸٫۹ درصد هم در گروه «سایر» قرار می‌گرفته که به این معنی است که آنها وضعیت سکونت‌شان را مشخص نکرده‌اند. (وضعیت در روستاها البته متفاوت است.)

همین آمارها، بیش و کم در سراسر دهه ۱۳۹۰ خورشیدی ثابت بوده‌اند: در سراسر این دهه تقریبا همیشه بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از خانوارهای شهری در ایران مالک خانه بوده‌اند و نزدیک به ۲۵ درصد هم اجاره‌نشین. اما آیا در کشورهای دیگر هم وضع به همین ترتیب است؟

خانه‌دارها و اجاره‌نشین‌ها

واقعیت این است که این موضوع، به شدت به فرهنگ، وضعیت اقتصاد کلان، سابقه بخش مسکن و چندین و چند عامل دیگر بستگی دارد. به این ترتیب، کشورهای مختلف در دنیا هم از این نظر وضعیت‌های متفاوتی را تجربه می‌کنند.

به عنوان نمونه، داده‌های «یورواستات» (Eurostat) که در واقع همان اداره آمار اتحادیه اروپا است، نشان می‌دهد که شهروندان رومانی در شرق اروپا تقریبا همگی صاحب‌خانه‌اند. در سال ۲۰۱۹ میلادی، تقریبا ۹۶ درصد از جمعیت این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند. (همه آمارهایی که در ادامه می‌خوانید، جمعیت ۱۸ تا ۶۴ ساله‌ها را در هر کشور در بر می‌گیرد.)

نسبت اجاره‌نشینی و مالکیت خانه‌های مسکونی در ترکیه، تقریبا مشابه ایران است.

این آمار در مجارستان به حدود ۹۱٫۳ درصد و در اسلواکی و لیتوانی هم به حدود ۹۰ درصد می‌رسد. از میان کشورهای غیراروپایی هم لائوس با نزدیک به ۹۶ درصد از مجموع جمعیت، بیشترین تعداد مالکان خانه‌های شخصی را دارد.

روس‌های خانه‌دار و سوئیسی‌های اجاره‌نشین

داده‌های سایت «استاتیستا» (Statista) در سال ۲۰۲۱ میلادی نشان می‌دهد که در روسیه، حدود ۸۷ درصد از شهروندان مالک خانه بوده‌اند و سهم اجاره‌نشینی از بازار مسکن در این کشور هم تنها ۱۱ درصد بوده است. (دقت کنید که جمع این دو الزاما برابر با ۱۰۰ درصد نیست.)

چینی‌ها هم وضعیت مشابهی را تجربه می‌کنند. در چین، حدود ۸۳ درصد از جمعیت صاحب‌خانه‌اند و ۱۴ درصد از جمعیت هم اجاره‌نشین. در میان کشورهای اروپایی هم ایتالیا صاحب‌خانه‌های بیشتر و اجاره‌نشین‌های کمتری دارد: در این کشور ۷۱ درصد از شهروندان مالک خانه هستند و ۲۴ درصد اجاره‌نشین‌اند.

با این همه، وضعیت برای برخی کشورهای به شدت توسعه‌یافته اروپایی متفاوت است. در فرانسه، سهم مالکان واحدهای مسکونی و اجاره‌نشین‌ها تقریبا مساوی است: در این کشور حدود ۵۰ درصد از جمعیت مالک‌اند و حدود ۴۷ درصد هم اجاره‌نشین. (باز هم دقت کنید که قرار نیست الزاما جمع این دو برابر با ۱۰۰ درصد باشد!)

بحران خانه‌های خالی گریبان کشورهایی مانند چین را هم گرفته است.

در آلمان، بخش عمده جمعیت اجاره‌نشین هستند: ۳۵ درصد مالک خانه و ۶۴ درصد اجاره‌نشین‌اند. سوئیسی‌ها هم به دلیل قیمت‌های بالای ملک در این کشور، ظاهرا چاره‌ای جز اجاره‌نشینی ندارد و سوئیس از این نظر، ظاهرا در اروپا بی‌رقیب است. در این کشور، حدود ۶۸ درصد از جمعیت اجاره‌نشین‌اند و حدود ۳۱ درصد هم مالک‌اند. (شهر-کشورهای خاص مانند «موناکو» را در نظر نگرفته‌ایم.)

در کشورهایی مانند نیجریه، وضعیت مالکیت خانه‌های مسکونی حتی عجیب‌تر است. در این کشور که بزرگ‌ترین اقتصاد قاره آفریقا را دارد، تنها حدود ۲۵ درصد از جمعیت مالک خانه هستند. وضعیت در ترکیه هم تا اندازه‌ای شبیه به ایران است. داده‌های «یورواستات» نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۹ میلادی، نزدیک به ۶۰ درصد از جمعیت در این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند.

اما آیا این آمارها می‌توانند چیزی راجع به اقتصاد کشورهای مختلف به ما بگویند؟ بالا بودن آمار مالکیت واحدهای مسکونی در یک کشور، می‌تواند همزمان نشانه‌ای از چند چیز مختلف باشد: بالا بودنِ حجم ساخت‌وساز واحدهای مسکونیِ جدید، عدم رشد چشم‌گیرِ جمعیت در سال‌های اخیر و حتی «بُعد خانوار» (تعداد افرادی که در هر خانواده با هم زندگی می‌کنند).

برخی تحلیل‌ها می‌گویند میزانِ بالای اجاره‌نشینی در کشورهایی مانند آلمان، به دلیل حجم گسترده تخریب منازل مسکونی در جریان جنگ‌های جهانی و عدم جایگزینی آنها بوده است. علاوه بر این، در کشوری مهاجرپذیر مانند آلمان، تقاضا برای واحدهای مسکونی جدید سریع‌تر از ساخت واحدهای مسکونی جدید رشد می‌کند و به همین دلیل کمبود مسکن همواره جدی است.

چرا با وجود این همه خانه خالی، هنوز هم تهیه مسکن برای ایرانی‌ها دشوار است؟

یک تفاوت دیگر هم میان ایران و آلمان جالب توجه است. جمعیت دو کشور کم و بیش یکسان است، اما تعداد خانوارها در دو کشور به شدت متفاوت است و به همین دلیل، تقاضا برای مسکن هم در آلمان بالاتر است.

چرا این همه خانه خالی داریم؟

در واقع، آمارها نشان می‌دهند که حدود ۴۰ درصد از تمام خانوارهای آلمانی «تک‌نفره» هستند، در حالی که در ایران، تنها حدود ۹ درصد از خانوارها تک‌نفره‌اند. به این ترتیب، نزدیک به ۱۶ میلیون آلمانی تنها زندگی می‌کنند، در حالی که در ایران، نزدیک به ۹ میلیون نفر چنین وضعیتی دارند.

اما کمبود مسکن، دلایلی دیگری هم دارد. در ایران، واحدهای مسکونی خالی از سکنه بسیار زیادی وجود دارد، اما با وجود آنکه تقاضا برای خرید مسکن هم بالا است، این خانه‌های خالی نمی‌توانند پاسخگویِ تقاضا باشند. اما چرا چنین است؟

محمود محمودزاده، معاون وزیر راه و شهرسازی در دولت حسن روحانی، دقیقا یک سال پیش (در فروردین ماه سال ۱۴۰۰) گفته بود که تعداد خانه‌های خالی از سکنه در ایران، تقریبا ۱۰ برابرِ کشور انگلیس است. این در حالی است که جمعیت انگلیس از ایران کمتر است.

به گفته معاونِ وقتِ وزارت راه و شهرسازی، در آن زمان حدود ۲٫۵ میلیون واحد مسکونی خالی از سکنه در ایران وجود داشته که تقریبا معادل ۱۰ تا ۱۱ درصد از کل آمار موجودیِ خانه‌های مسکونی در ایران را تشکیل می‌داده است. (سرشماری عمومیِ نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، سهم خانه‌های خالی از سکنه از کل موجودیِ مسکن در ایران را حدود ۱۱٫۳ درصد نشان می‌داد.)

نخست اینکه آمارهای جهانی در این زمینه هم گونه‌گون هستند: در بسیاری از کشورها سهم خانه‌های خالی از کل موجودیِ مسکن حدود ۱۰ درصد است، اما در کشورهای موفق در زمینه سیاست‌های مسکن، همچون فرانسه و بریتانیا، این آمار به ترتیب برابر با ۷ درصد و ۳ درصد است.

سهم اجاره‌نشین‌ها از کل بازار مسکن در ایران در یک دهه گذشته تقریبا ثابت بوده است.

به نظر می‌رسد که دلیل بروز این وضعیت در ایران، عدم آمایش سرزمینیِ مناسب، کاهش شدید قدرت خرید خانوار و تغییرات به‌نسبت سریعِ جمعیتی و اقتصادی بوده است: بر اساس آمارها، حدود ۶۵ درصد از خانه‌های خالی از سکنه در ایران بالاتر از ۱۰۰ مترمربع مساحت دارند. 

در تهران، عمده این خانه‌ها هم در مناطق گران‌قیمتِ شهر قرار گرفته‌اند و از آنجا که وضعیت عمومیِ اقتصاد قدرت خرید خانوار را به شدت کاهش داده، خانه‌های بزرگ‌متراژ با قیمت‌های بالا که قرار است تنها ۲ نفر در آنها زندگی کنند، مشتری چندانی ندارد.

اما تحلیل این وضعیت به این سادگی نیست و مجالی جداگانه می‌طلبد. همین‌قدر می‌توان گفت که ایرانی‌ها اکنون خانه‌هایی کوچک‌تر، در مناطق ارزان‌ترِ شهرها و با سهم بالاترِ وام خرید مسکن را ترجیح می‌دهند.

  • آتش سوزی واحد مسکونی در لامرد

    آتش سوزی واحد مسکونی در لامرد

    نشت گاز باعث انفجار و آتش سوزی یک منزل مسکونی در لامرد شد.آتش سوزی واحد مسکونی در لامرد.مرکز فارس، عبدالحسین غفاری مدیر آتش نشانی و خدمات ایمنی

  • حریق مرگبار در برج مسکونی ۲۰ طبقه در بمبئی

    حریق مرگبار در برج مسکونی ۲۰ طبقه در...

    بر اثر وقوع آتش‌سوزی صبح امروز (شنبه) در یک ساختمان مسکونی در جنوب شهر بمبئی در هند، دست‌کم هفت تن جان خود را از دست داده و ۱۵ تن دیگر نیز زخمی شدند. گزارش ها حاکیست که این حریق از طبقه هجدهم یک ساختمان مسکونی ۲۰ طبقه آغاز شده است.

  •  افزایش فشار دولت به بانکها تورم را بالاتر برد

    افزایش فشار دولت به بانکها تورم را...

    از سوی دیگر تورم کالاهای غیرخوراکی نیز 2.7 درصد اعلام شده که اجاره بهای واحدهای مسکونی و پوشاک از مهمترین کالاهای تاثیرگذار بر تورم کالاهای غیرخوراکی بوده اند. اعتماد نوشت: بر اساس تازه ترین گزارش مرکز آمار روند نزولی تورم ماهانه و نقطه ای، در دی ماه سال جاری قطع شده ولی تورم سالانه با یک واحد درصد کاهش نسبت به آذرماه، همچنان بر مدار کاهشی است.

  • مدیرکل محیط زیست استان اردبیل:خطر حمله گرگ‌ها به مناطق مسکونی

    مدیرکل محیط زیست استان اردبیل:خطر حمله...

    مدیرکل محیط زیست استان اردبیل گفت: به دلیل وقوع سرما و نایاب شدن غذا، حیات وحش به روستاها و شهرهای مختلف نزدیک شدند. سعید شهند اظهار کرد: از چند شهر و روستای استان گزارش‌های مکرری از حضور حیات وحش و حیوانات وحشی گزارش شده که به محض اطلاع محیط‌بانان در محل مورد نظر حاضر شده و نسبت به حمایت از حیات وحش اقدام کردند.

  • سال ۱۴۱۰ جشن نوسازی

    سال ۱۴۱۰ جشن نوسازی

    سال ۱۴۱۰ جشن نوسازی تمام واحدهای مسکونی روستایی کشور گرفته می‌شود همدان رئیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با بیان اینکه سالانه ۲۰۰ هزار واحد مسکن روستایی در کشور ساخته می‌شود، گفت: همچنین نوسازی سالانه ۲۰۰ هزار واحد مسکونی روستایی در اولویت است تا در سال ۱۴۱۰ جشن نوسازی تمام واحدهای مسکونی روستایی کشور گرفته شود.

  • رئیس بنیاد مسکن: نوسازی سالانه ۲۰۰ هزار واحد مسکونی روستایی

    رئیس بنیاد مسکن: نوسازی سالانه ۲۰۰ هزار...

    سالانه ۲۰۰ هزار واحد مسکونی باید در روستا‌ها نوسازی شود که با اجرای این طرح در سال۱۴۱۰ جشن نوسازی همه واحد‌های مسکونی روستایی کشور گرفته می‌شود.اولویت بنیاد مسکن: نوسازی روستاها «اکبر نیکزاد» در آیین معارفه رییس بنیاد مسکن استان همدان افزود: بنیاد مسکن در راستای تعهد دولت مبنی بر ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال، علاوه بر ساخت ۲۰۰ هزار واحد مسکونی در روستاها، ساخت ۲۰۰ هزار مسکن نیز در شهر‌های زیر ۱۰۰ هزار نفر را تعهد کرده است.

  • ۸ میلیون خانوار مستاجر در کشور

    ۸ میلیون خانوار مستاجر در کشور

    نماینده مردم خمین در مجلس با بیان اینکه بیش از ۸ میلیون خانوار مستاجر در کشور وجود داشته . که اغلب آنها از اقشار کم درآمدجامعه بوده و حدود ۷۰ درصد درآمد خود را صرف پرداخت هزینه های تامین مسکن می‌کنند از ارائه تدوین طرحی برای ساماندهی بازار اجاره بها مسکن خبر داد.

  • نرخ مالیات خانه‌های لوکس و خودروهای لاکشری مشخص شد

    نرخ مالیات خانه‌های لوکس و خودروهای...

    سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱ از تصویب نرخ مالیات واحدهای مسکونی و باغ ویلاهای گران قیمت و خودروهای لاکچری در این کمیسیون خبر داد.رحیم زارع سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱ در نشست خبری امروز اظهار داشت: خودرو تا سقف یک میلیارد تومان مشمول مالیات خودرو نخواهد شد.

  • پس از ۹ ماه کشمکش صورت گرفت تفاهم دو دستگاه بر سر مالیات خانه‌های خالی

    پس از ۹ ماه کشمکش صورت گرفت تفاهم دو...

    پس از ماه‌ها کشمکش بر سر نحوه اعمال مالیات بر خانه‌های خالی، سازمان امور مالیاتی اعلام کرد که نسبت به محاسبه مالیات واحدهای مسکونی خالی اقدام کرده و نتایج آن در درگاه الکترونیک این سازمان منتشر شده است. از طرف دیگر طبق اعلام وزارت راه و شهرسازی، نخستین فهرست قطعی خانه‌های خالی به تعداد یک میلیون و ۱۷۰ هزار واحد به سازمان امور مالیاتی معرفی شد.

  •  طراحی ساختمان خورشیدی خیره کننده در تایوان

    طراحی ساختمان خورشیدی خیره کننده در...

    تولید یک میلیون کیلووات ساعت برق در سال نکته حائز اهمیت این است که "سان راک" حتی می‌تواند انرژی اضافی تولید شده را به شبکه برق شهری تزریق کند. بنابراین احتمالا تمامی ساختمان‌های اداری و مسکونی در آینده می‌توانند به همین روش به عنوان منابع انرژی عمل کنند.

  • هشدار به وزارت راه و شهرسازی درباره فرونشست‌ها

    هشدار به وزارت راه و شهرسازی درباره...

    بررسی های هواشناسی و اقلیمی ثابت کرده که منابع آبی ایران به ویژه در اطراف فلات مرکزی حداقل در ۱۵ سال آینده افزایشی نخواهد یافت؛ بنابراین جمعیت جدیدی که به واسطه برنامه جهش ملی مسکن در اطراف فلات مرکزی بارگذاری خواهد شد، برای مصارف خود ناچار می شود به سفره های زیرزمینی فشار بیشتری وارد کند و سرعت فرونشست زمین در این مناطق را افزایش دهد.

  • تمرکز بازار مسکن بر خانه‌های ارزان قیمت

    تمرکز بازار مسکن بر خانه‌های ارزان قیمت

    نتایج بررسی ۲۱۹ محله از بین ۳۷۰ محله شهر تهران نشان می‌دهد قیمت پیشنهادی مسکن فقط در ۱۱.۸ درصد از محله‌ها بالاتر از متوسط و در سایر محلات پایین‌تر از متوسط شهر تهران است. قیمت پیشنهادی مسکن در ۶۴ درصد از محله‌های شهر تهران پایینتر از متری ۳۰ میلیون تومان است.

  •  افزایش شدت بارندگی و آب‌گرفتگی معابر در بندرعباس

    افزایش شدت بارندگی و آب‌گرفتگی معابر...

    در حال برآورد خسارات هستیم هرمزگان مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان با اشاره به امکان شدت گرفتن بارش‌ها و آب‌گرفتگی معابر در بندرعباس تا قبل از ظهر امروز، گفت: در حال برآورد خسارت‌های وارد شده به بخش کشاورزی و مسکونی در استان هستیم.

  • ببینید دیگه سوراخ موش هم نمیشه اجاره کرد!

    ببینید دیگه سوراخ موش هم نمیشه اجاره...

    بررسی تحولات بازار مسکن تهران حاکی از آن است که طی ۱۰ سال اخیر قیمت مسکن حدود ۱۶۰۰ درصد افزایش یافته است. خبرآنلاین با انتشار کارتونی از مهدی عزیزی به این موضوع پرداخت.

  •  قیمت مسکن بعد از توافق وین

    قیمت مسکن بعد از توافق وین

    رئیس اتحادیه مشاوران املاک با بیان اینکه تورم بازار مسکن در ۹ ماه گذشته نزدیک صفر بوده است پیش‌بینی‌های غیر منتظره درباره قیمت مسکن بعد از توافق وین! مصطفی‌قلی خسروی اظهار کرد: این روزها اخبار خوبی از پیشرفت مذاکرات هسته‌ای شنیده می‌شود که به نوعی موضع عزتمندانه دولت آیت الله رئیسی در تعاملات بین‌المللی را نشان می‌دهد. همین مسأله باعث شده تا انتظارات افزایشی، جای خود را به انتظارات کاهشی در بازارهای طلا، ارز و به خصوص مسکن بدهد.

  • اگر ازدواج نکنید خانه، بی خانه!

    اگر ازدواج نکنید خانه، بی خانه!

    اگر مجردانی که ثبت نام کرده اند تا زمان تحویل واحد ازدواج نکنند، طبیعتاً واحد مسکونی تحویل خانوارهای واجد شرایط می‌شود.محمود محمودزاده در گفتگو با خبر رادیو اظهار کرد: از دوشنبه ۲۰ دی تا کنون تعداد مردان مجرد بالای ۲۳ سالِ ثبت نام کرده در سامانه ثمن (سامانه ثبت نام نهضت ملی مسکن) به حدود ۱۲۰ هزار نفر رسیده است.

  • افزایش مقاومت در برابر زلزله با مصالح سبک

    افزایش مقاومت در برابر زلزله با مصالح...

    تولید مصالح سبک از ماسه بادی، از جمله فناوری‌هایی است که با توجه به کارکردهای بالای ساختمانی و اقتصادی، مورد توجه فعالان این حوزه قرار گرفته است. نایب رئیس هیات‌مدیره شرکت مهندسی نوآوران تکساز صنعت (تایکو) گفت: ماسه بادی در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک جهان به عنوان یک چالش اساسی در تخریب مزارع کشاورزی، راه‌های ارتباطی و مناطق مسکونی مطرح است.

  • در شرایط جوی مناسب جاده‌ها بازگشایی می‌شوند

    در شرایط جوی مناسب جاده‌ها بازگشایی...

    معاون استاندار لرستان با بیان اینکه خوشبختانه بارندگی اخیر خسارتی به منازل مسکونی و زمین‌های کشاورزی وارد نکرده است، گفت: بارندگی‌ها ادامه دارد و امیدواریم خسارت‌بار نباشد. در صورت شرایط جوی مناسب، تمامی جاده‌ها بازگشایی می‌شوند.احمدرضادالوند در گفت‌وگو با میزان، با اشاره به آخرین وضعیت استان لرستان پس از بارندگی‌های شب گذشته گفت: از عصر روز جمعه بارندگی‌ها آغاز شد و باعث بروز سیلاب آزادراه «خرم زال» و نیز محور قدیم پلدختر- اندیمشک شد.

  • وام 1550 میلیونی برای خانواده‌هایی که فرزند سوم دارند

    وام 1550 میلیونی برای خانواده‌هایی که...

    ماجرا چیست؟ براساس طرح جوانی جمعیت خانواده‌های دارای فرزند سوم مشمول وام‌‌های متعددی می‌شوند؛ از وام ۳۰ میلیون تومانی تا وام ۴۸۰ میلیون تومانی خرید مسکن. اما شرایط دریافت این وام چیست و وام فرزند سوم چه زمان پرداخت می‌شود؟

  •  مسکن را از عوامل تاثیرگذار بر کاهش زاد و ولد

    مسکن را از عوامل تاثیرگذار بر کاهش زاد...

    رئیس بنیاد مسکن، پیری جمعیت از دغدغه‌های مهم است، مسکن را از عوامل تاثیرگذار بر کاهش زاد و ولد دانست و بر لزوم همکاری همه بخش‌ها و همت مسئولات برای رفع مشکل تامین مسکن تاکید کرد.اکبر نیکزاد در جلسه بررسی ساخت ۲۵۰۰ واحد مسکونی طرح اقدام ملی در صدرا، ضمن بیان اینکه بحث مسکن خانواده‌ها را دچار مشکلات عدیده کرده است، گفت: چند سالی است در بحث مسکن ورود جدی شده و مردم تا حدودی از فشار مسکن خارج شده‌اند.

  • آغاز دریافت مالیات از خودروها و خانه‌های لوکس

    آغاز دریافت مالیات از خودروها و...

    رئیس سازمان مالیاتی: از مجموع درآمد شهروندان هم مالیات می‌گیریم افرادی که با اهداف سوداگرانه اقدام به خرید و فروش ساختمان، طلا، ارز یا خودرو می‌کنند، با توجه به افزایش ارزش از زمان خرید، مابه‌التفاوت این بازه زمانی مشمول مالیات می‌شود.سرانجام سازمان امور مالیاتی گرفتن مالیات از خودروها و خانه‌های گران‌قیمت را آغاز کرد. رئیس این سازمان اعلام کرد: مالیات بر مجموع درآمد هر فرد ظرفیت جدید دیگری است که در دست اقدام است.