بازار املاک / سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

 سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

ایرانی‌ها بیشتر اجاره‌نشین‌اند یا آلمانی‌ها؟/ چرا مردم سوئیس خانه نمی‌خرند؟ چند درصد از ایرانی‌ها صاحب‌خانه هستند و چند درصد از آنها اجاره‌نشین‌اند؟ این پرسش در سال‌های مختلف در ایران پاسخ‌های مختلفی گرفته، اما از آنجا که مسکن همواره مهم‌ترین موضوعِ اقتصادی در سطح اقتصاد خُرد برای ایرانی‌ها بوده است، پاسخ به این پرسش هم اهمیتی دو چندان پیدا می‌کند.

آمارهای مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که حدود ۶۷ درصد از جمعیت شهری کشور در آن سال در واحدهایی سکونت داشته‌اند که مالک آن بوده‌اند. این شاخص برای مناطق روستایی در آن سال معادل ۸۶ درصد بوده است.

همین آمارها نشان می‌دهند که در سال ۱۳۹۸، حدود ۲۴٫۱ درصد از شهرنشینان ایرانی اجاره‌نشین بوده‌اند و وضعیت اقامت ملکی حدود ۸٫۹ درصد هم در گروه «سایر» قرار می‌گرفته که به این معنی است که آنها وضعیت سکونت‌شان را مشخص نکرده‌اند. (وضعیت در روستاها البته متفاوت است.)

همین آمارها، بیش و کم در سراسر دهه ۱۳۹۰ خورشیدی ثابت بوده‌اند: در سراسر این دهه تقریبا همیشه بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از خانوارهای شهری در ایران مالک خانه بوده‌اند و نزدیک به ۲۵ درصد هم اجاره‌نشین. اما آیا در کشورهای دیگر هم وضع به همین ترتیب است؟

خانه‌دارها و اجاره‌نشین‌ها

واقعیت این است که این موضوع، به شدت به فرهنگ، وضعیت اقتصاد کلان، سابقه بخش مسکن و چندین و چند عامل دیگر بستگی دارد. به این ترتیب، کشورهای مختلف در دنیا هم از این نظر وضعیت‌های متفاوتی را تجربه می‌کنند.

به عنوان نمونه، داده‌های «یورواستات» (Eurostat) که در واقع همان اداره آمار اتحادیه اروپا است، نشان می‌دهد که شهروندان رومانی در شرق اروپا تقریبا همگی صاحب‌خانه‌اند. در سال ۲۰۱۹ میلادی، تقریبا ۹۶ درصد از جمعیت این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند. (همه آمارهایی که در ادامه می‌خوانید، جمعیت ۱۸ تا ۶۴ ساله‌ها را در هر کشور در بر می‌گیرد.)

نسبت اجاره‌نشینی و مالکیت خانه‌های مسکونی در ترکیه، تقریبا مشابه ایران است.

این آمار در مجارستان به حدود ۹۱٫۳ درصد و در اسلواکی و لیتوانی هم به حدود ۹۰ درصد می‌رسد. از میان کشورهای غیراروپایی هم لائوس با نزدیک به ۹۶ درصد از مجموع جمعیت، بیشترین تعداد مالکان خانه‌های شخصی را دارد.

روس‌های خانه‌دار و سوئیسی‌های اجاره‌نشین

داده‌های سایت «استاتیستا» (Statista) در سال ۲۰۲۱ میلادی نشان می‌دهد که در روسیه، حدود ۸۷ درصد از شهروندان مالک خانه بوده‌اند و سهم اجاره‌نشینی از بازار مسکن در این کشور هم تنها ۱۱ درصد بوده است. (دقت کنید که جمع این دو الزاما برابر با ۱۰۰ درصد نیست.)

چینی‌ها هم وضعیت مشابهی را تجربه می‌کنند. در چین، حدود ۸۳ درصد از جمعیت صاحب‌خانه‌اند و ۱۴ درصد از جمعیت هم اجاره‌نشین. در میان کشورهای اروپایی هم ایتالیا صاحب‌خانه‌های بیشتر و اجاره‌نشین‌های کمتری دارد: در این کشور ۷۱ درصد از شهروندان مالک خانه هستند و ۲۴ درصد اجاره‌نشین‌اند.

با این همه، وضعیت برای برخی کشورهای به شدت توسعه‌یافته اروپایی متفاوت است. در فرانسه، سهم مالکان واحدهای مسکونی و اجاره‌نشین‌ها تقریبا مساوی است: در این کشور حدود ۵۰ درصد از جمعیت مالک‌اند و حدود ۴۷ درصد هم اجاره‌نشین. (باز هم دقت کنید که قرار نیست الزاما جمع این دو برابر با ۱۰۰ درصد باشد!)

بحران خانه‌های خالی گریبان کشورهایی مانند چین را هم گرفته است.

در آلمان، بخش عمده جمعیت اجاره‌نشین هستند: ۳۵ درصد مالک خانه و ۶۴ درصد اجاره‌نشین‌اند. سوئیسی‌ها هم به دلیل قیمت‌های بالای ملک در این کشور، ظاهرا چاره‌ای جز اجاره‌نشینی ندارد و سوئیس از این نظر، ظاهرا در اروپا بی‌رقیب است. در این کشور، حدود ۶۸ درصد از جمعیت اجاره‌نشین‌اند و حدود ۳۱ درصد هم مالک‌اند. (شهر-کشورهای خاص مانند «موناکو» را در نظر نگرفته‌ایم.)

در کشورهایی مانند نیجریه، وضعیت مالکیت خانه‌های مسکونی حتی عجیب‌تر است. در این کشور که بزرگ‌ترین اقتصاد قاره آفریقا را دارد، تنها حدود ۲۵ درصد از جمعیت مالک خانه هستند. وضعیت در ترکیه هم تا اندازه‌ای شبیه به ایران است. داده‌های «یورواستات» نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۹ میلادی، نزدیک به ۶۰ درصد از جمعیت در این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند.

اما آیا این آمارها می‌توانند چیزی راجع به اقتصاد کشورهای مختلف به ما بگویند؟ بالا بودن آمار مالکیت واحدهای مسکونی در یک کشور، می‌تواند همزمان نشانه‌ای از چند چیز مختلف باشد: بالا بودنِ حجم ساخت‌وساز واحدهای مسکونیِ جدید، عدم رشد چشم‌گیرِ جمعیت در سال‌های اخیر و حتی «بُعد خانوار» (تعداد افرادی که در هر خانواده با هم زندگی می‌کنند).

برخی تحلیل‌ها می‌گویند میزانِ بالای اجاره‌نشینی در کشورهایی مانند آلمان، به دلیل حجم گسترده تخریب منازل مسکونی در جریان جنگ‌های جهانی و عدم جایگزینی آنها بوده است. علاوه بر این، در کشوری مهاجرپذیر مانند آلمان، تقاضا برای واحدهای مسکونی جدید سریع‌تر از ساخت واحدهای مسکونی جدید رشد می‌کند و به همین دلیل کمبود مسکن همواره جدی است.

چرا با وجود این همه خانه خالی، هنوز هم تهیه مسکن برای ایرانی‌ها دشوار است؟

یک تفاوت دیگر هم میان ایران و آلمان جالب توجه است. جمعیت دو کشور کم و بیش یکسان است، اما تعداد خانوارها در دو کشور به شدت متفاوت است و به همین دلیل، تقاضا برای مسکن هم در آلمان بالاتر است.

چرا این همه خانه خالی داریم؟

در واقع، آمارها نشان می‌دهند که حدود ۴۰ درصد از تمام خانوارهای آلمانی «تک‌نفره» هستند، در حالی که در ایران، تنها حدود ۹ درصد از خانوارها تک‌نفره‌اند. به این ترتیب، نزدیک به ۱۶ میلیون آلمانی تنها زندگی می‌کنند، در حالی که در ایران، نزدیک به ۹ میلیون نفر چنین وضعیتی دارند.

اما کمبود مسکن، دلایلی دیگری هم دارد. در ایران، واحدهای مسکونی خالی از سکنه بسیار زیادی وجود دارد، اما با وجود آنکه تقاضا برای خرید مسکن هم بالا است، این خانه‌های خالی نمی‌توانند پاسخگویِ تقاضا باشند. اما چرا چنین است؟

محمود محمودزاده، معاون وزیر راه و شهرسازی در دولت حسن روحانی، دقیقا یک سال پیش (در فروردین ماه سال ۱۴۰۰) گفته بود که تعداد خانه‌های خالی از سکنه در ایران، تقریبا ۱۰ برابرِ کشور انگلیس است. این در حالی است که جمعیت انگلیس از ایران کمتر است.

به گفته معاونِ وقتِ وزارت راه و شهرسازی، در آن زمان حدود ۲٫۵ میلیون واحد مسکونی خالی از سکنه در ایران وجود داشته که تقریبا معادل ۱۰ تا ۱۱ درصد از کل آمار موجودیِ خانه‌های مسکونی در ایران را تشکیل می‌داده است. (سرشماری عمومیِ نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، سهم خانه‌های خالی از سکنه از کل موجودیِ مسکن در ایران را حدود ۱۱٫۳ درصد نشان می‌داد.)

نخست اینکه آمارهای جهانی در این زمینه هم گونه‌گون هستند: در بسیاری از کشورها سهم خانه‌های خالی از کل موجودیِ مسکن حدود ۱۰ درصد است، اما در کشورهای موفق در زمینه سیاست‌های مسکن، همچون فرانسه و بریتانیا، این آمار به ترتیب برابر با ۷ درصد و ۳ درصد است.

سهم اجاره‌نشین‌ها از کل بازار مسکن در ایران در یک دهه گذشته تقریبا ثابت بوده است.

به نظر می‌رسد که دلیل بروز این وضعیت در ایران، عدم آمایش سرزمینیِ مناسب، کاهش شدید قدرت خرید خانوار و تغییرات به‌نسبت سریعِ جمعیتی و اقتصادی بوده است: بر اساس آمارها، حدود ۶۵ درصد از خانه‌های خالی از سکنه در ایران بالاتر از ۱۰۰ مترمربع مساحت دارند. 

در تهران، عمده این خانه‌ها هم در مناطق گران‌قیمتِ شهر قرار گرفته‌اند و از آنجا که وضعیت عمومیِ اقتصاد قدرت خرید خانوار را به شدت کاهش داده، خانه‌های بزرگ‌متراژ با قیمت‌های بالا که قرار است تنها ۲ نفر در آنها زندگی کنند، مشتری چندانی ندارد.

اما تحلیل این وضعیت به این سادگی نیست و مجالی جداگانه می‌طلبد. همین‌قدر می‌توان گفت که ایرانی‌ها اکنون خانه‌هایی کوچک‌تر، در مناطق ارزان‌ترِ شهرها و با سهم بالاترِ وام خرید مسکن را ترجیح می‌دهند.

  • قیمت اوراق مسکن در استان‌ها چقدر است؟

    قیمت اوراق مسکن در استان‌ها چقدر است؟

    سقف تسهیلات خرید مسکن برای مراکز استان و شهرهای با جمعیت بیش از ۲۰۰ هزار نفر برای مجردها به ۱۶۰ و برای زوجین به ۳۲۰ میلیون تومان رسیده است اوراق مسکن

  • زندگی در چادر به خاطر گرانی مسکن

    زندگی در چادر به خاطر گرانی مسکن

    سکونت یک پدر و پسر در چادری در جنگل های اطراف ایلام منتشر شد که در آن فرزند خانواده می گوید به دلیل ناتوانی در پرداخت هزینه اجاره مجبور به زندگی در چادر شده اند.

  • ایرانی‌ها رکورد خرید خانه در ترکیه را دوباره شکستند

    ایرانی‌ها رکورد خرید خانه در ترکیه را...

    علت اوج‌گیری خرید مسکن توسط خارجیان از جمله ایرانی‌ها در ترکیه می‌تواند به افت ارزش لیر و تورم مهار شده مسکن در این کشور برگردد. افت ارزش لیر ترکیه فروش مسکن به خارجی‌ها را بیشتر امکان‌پذیر کرده است.

  • جنجال قصر ۱۸۰۰ متری در لواسان؛ ۲ میلیارد ودیعه‌، ۲۵۰ میلیون هم اجاره ماهانه

    جنجال قصر ۱۸۰۰ متری در لواسان؛ ۲...

    تصویری از قیمت اجاره یک خانه ۱۸۰۰ متری در لواسان در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد که واکنش‌های زیادی را به همراه داشت.

  • ایرانی‌ها و عراقی ‌ها بزرگ‌ترین خریداران خانه در ترکیه

    ایرانی‌ها و عراقی ‌ها بزرگ‌ترین...

    استانبول محبوب ترین مقصد خرید خانه برای شهروندان خارجی از جمله ایرانی‌ها در ترکیه است.

  • چرا بانک مسکن به بازنشستگان وام نمی‌دهد؟

    چرا بانک مسکن به بازنشستگان وام...

    بانک مسکن تکلیف خود مبنی بر پرداخت ۴۰ هزار فقره تسهیلات خرید و ساخت مسکن از محل اقساط بازگشتی مسکن مهر به بازنشستگان را انجام نداد.

  • مالیات کمرشکن بر لوکس‌ها؛ ۵ میلیون تومان مالیات برای خانه ۱۵ میلیاردی

    مالیات کمرشکن بر لوکس‌ها؛ ۵ میلیون...

    پیمانه اقتصادی بورس سقوط کرد؛ وزیر اقتصاد مهمترین حمایت دولت از بازار سرمایه را اعلام کرد/ این سه کسب‌وکار از بند انحصار آزاد شدند

  • لزوم اتصال شهرهای جنوبی فارس به راه آهن

    لزوم اتصال شهرهای جنوبی فارس به راه آهن

    نماینده مردم لارستان،خنج،گراش و اوز پیش از سفر رئیس جمهور به استان فارس، در گفتگویی با وزیر راه و شهرسازی بر لزوم توجه به پروژه های راه و شهرسازی و مسکن در حوزه انتخابیه خود تأکید کرد.

  • چینی ها برای ساخت مسکن به ایران می آیند

    چینی ها برای ساخت مسکن به ایران می آیند

    عضو کمیسیون عمران مجلس ضمن مخالفت با مذاکره وزارت راه با چینی‌ها برای ساخت انبوه‌ مسکن در ایران، گفت:‌انبوه‌سازان ایرانی توان ساخت یک میلیون مسکن را دارند.

  •  ۱۱۰ هزار معلول «خانه» ندارند/درخواستی از دولت برای واگذاری مسکن رایگان به معلولان

    ۱۱۰ هزار معلول «خانه» ندارند/درخواستی...

    مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق معلولان ایران اعلام کرد که بیش از ۱۱۰ هزار معلول در کشور فاقد مسکن هستند.

  • روایت اکونومیست از تله تنظیم بازار مسکن

    روایت اکونومیست از تله تنظیم بازار مسکن

    بازار جهانی مسکن برای عبور از تورم با یک تله روبه‌رو است که آسیب‌پذیرترین خریداران مصرفی را تهدید می‌کند. «اکونومیست» با بررسی تصمیمات احتمالی سیاستگذاران پولی در کشورهایی که دچار رشد تند قیمت مسکن شده‌اند، هشدار داد.

  • 85 خانواده زلزله‌زده کوهرنگی در چادرهای هلال‌احمر مستقر شدند

    85 خانواده زلزله‌زده کوهرنگی در چادرهای...

    فرماندار شهرستان کوهرنگ از اسکان موقت 85 خانواده در چادرهای هلال‌احمر در پی زلزله و پس‌لرزه‌های اخیر در این شهرستان خبر داد.

  • ثبت بیشترین افزایش قیمت مسکن انگلیس در ۱۴ سال اخیر

    ثبت بیشترین افزایش قیمت مسکن انگلیس در...

    متوسط قیمت خانه در انگلیس به بالای ۲۴۲ هزار پوند رسیده است.

  • تهیه مسکن کارگری از اولویت‌های جامعه کارفرمایان استان یزد است

    تهیه مسکن کارگری از اولویت‌های جامعه...

    یزد سرپرست تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان یزد با بیان این که بخش قابل توجهی از حقوق و دستمزد کارگران برای اجاره بها صرف می‌شود، تهیه مسکن کارگری را از اولویت های جامعه کارفرمایان استان خواند.

  • خرید و فروش امتیاز واحدهای مسکن ملی غیر قانونی است

    خرید و فروش امتیاز واحدهای مسکن ملی غیر...

    معاون مسکن و بازآفرینی شهری راه و شهرسازی کردستان گفت: فروش امتیاز واحدهای مسکن ملی غیر قانونی است و مشکلات حقوقی بسیاری را برای خریدار و فروشنده ایجاد خواهد کرد.

  • ابلاغ مصوبه پرداخت تسهیلات بانکی به استان کهگیلویه و بویراحمد

    ابلاغ مصوبه پرداخت تسهیلات بانکی به...

    از سوی معاون اول رئیس‌جمهور؛ ابلاغ مصوبه پرداخت تسهیلات بانکی به استان کهگیلویه و بویراحمد

  • جذب ۳برایر اعتبارات استانی از محل اعتبارات ملی

    جذب ۳برایر اعتبارات استانی از محل...

    ساخت ۵۴۴ واحد مسکونی برای روستاییان سمنان سمنان مدیر کل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان سمنان از جذب سه برایر اعتبارات استانی از محل اعتبارات ملی از سوی این نهاد خبر داد.

  • افزایش ۴۷ درصدی تورم قراردادهای تمدیدی اجاره‌بهای مسکن

    افزایش ۴۷ درصدی تورم قراردادهای تمدیدی...

    افزایش 47 درصدی تورم قراردادهای تمدیدی اجاره‌بهای مسکنمرکز آمار ایران از افزایش ۴۷ درصدی تورم قراردادهای تمدیدی اجاره‌بهای مسکن در تابستان امسال نسبت به فصل مشابه سال گذشته خبر داد.

  • تخریب ۸۰ درصدی واحدهای مسکونی در ۲۵ روستای زلزله‌زده اندیکا

    تخریب ۸۰ درصدی واحدهای مسکونی در ۲۵...

    مدیرکل بنیاد مسکن خوزستان گفت: ارزیابی‌های انجام شده در ۲۵ روستا نشان می‌دهد حدود ۸۰ درصد واحدهای مسکونی در زلزله اخیر به‌طور کامل تخریب‌شده که احداثی تشخیص داده شده است.اتمام ارزیابی‌ها طی دو روز آینده

  • جزئیات زلزله خوزستان_ تخریب ۱۰۰ درصدی ۴۰۰ روستا

    جزئیات زلزله خوزستان_ تخریب ۱۰۰ درصدی...

    بامداد امروز (۱۷ مهر) زلزله‌ای به بزرگی ۵ ریشتر استان خوزستان، حوالی قلعه خواجه، را لرزاند و ساعت ۹:۳۵ نیز پس‌لرزه‌ای به قدرت ۴.۶ ریشتر رخ داد. این زلزله باعث تخریب برخی منازل مسکونی و مصدومیت ۳ نفر تاکنون شده است.

  •  معرفی تولید کنندگان برتر میلگرد ایران

    معرفی تولید کنندگان برتر میلگرد ایران

    لیست تولید کنندگان میلگرد ایران را قرار داده شده است تا شناخت مناسبی نسبت به آن ها پیدا کنید. همچنین در انتها یک روش مطمئن برای خرید میلگرد از کارخانه های فولادی مشهور ایران معرفی خواهد شد.