بازار املاک / سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

 سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

ایرانی‌ها بیشتر اجاره‌نشین‌اند یا آلمانی‌ها؟/ چرا مردم سوئیس خانه نمی‌خرند؟ چند درصد از ایرانی‌ها صاحب‌خانه هستند و چند درصد از آنها اجاره‌نشین‌اند؟ این پرسش در سال‌های مختلف در ایران پاسخ‌های مختلفی گرفته، اما از آنجا که مسکن همواره مهم‌ترین موضوعِ اقتصادی در سطح اقتصاد خُرد برای ایرانی‌ها بوده است، پاسخ به این پرسش هم اهمیتی دو چندان پیدا می‌کند.

آمارهای مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که حدود ۶۷ درصد از جمعیت شهری کشور در آن سال در واحدهایی سکونت داشته‌اند که مالک آن بوده‌اند. این شاخص برای مناطق روستایی در آن سال معادل ۸۶ درصد بوده است.

همین آمارها نشان می‌دهند که در سال ۱۳۹۸، حدود ۲۴٫۱ درصد از شهرنشینان ایرانی اجاره‌نشین بوده‌اند و وضعیت اقامت ملکی حدود ۸٫۹ درصد هم در گروه «سایر» قرار می‌گرفته که به این معنی است که آنها وضعیت سکونت‌شان را مشخص نکرده‌اند. (وضعیت در روستاها البته متفاوت است.)

همین آمارها، بیش و کم در سراسر دهه ۱۳۹۰ خورشیدی ثابت بوده‌اند: در سراسر این دهه تقریبا همیشه بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از خانوارهای شهری در ایران مالک خانه بوده‌اند و نزدیک به ۲۵ درصد هم اجاره‌نشین. اما آیا در کشورهای دیگر هم وضع به همین ترتیب است؟

خانه‌دارها و اجاره‌نشین‌ها

واقعیت این است که این موضوع، به شدت به فرهنگ، وضعیت اقتصاد کلان، سابقه بخش مسکن و چندین و چند عامل دیگر بستگی دارد. به این ترتیب، کشورهای مختلف در دنیا هم از این نظر وضعیت‌های متفاوتی را تجربه می‌کنند.

به عنوان نمونه، داده‌های «یورواستات» (Eurostat) که در واقع همان اداره آمار اتحادیه اروپا است، نشان می‌دهد که شهروندان رومانی در شرق اروپا تقریبا همگی صاحب‌خانه‌اند. در سال ۲۰۱۹ میلادی، تقریبا ۹۶ درصد از جمعیت این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند. (همه آمارهایی که در ادامه می‌خوانید، جمعیت ۱۸ تا ۶۴ ساله‌ها را در هر کشور در بر می‌گیرد.)

نسبت اجاره‌نشینی و مالکیت خانه‌های مسکونی در ترکیه، تقریبا مشابه ایران است.

این آمار در مجارستان به حدود ۹۱٫۳ درصد و در اسلواکی و لیتوانی هم به حدود ۹۰ درصد می‌رسد. از میان کشورهای غیراروپایی هم لائوس با نزدیک به ۹۶ درصد از مجموع جمعیت، بیشترین تعداد مالکان خانه‌های شخصی را دارد.

روس‌های خانه‌دار و سوئیسی‌های اجاره‌نشین

داده‌های سایت «استاتیستا» (Statista) در سال ۲۰۲۱ میلادی نشان می‌دهد که در روسیه، حدود ۸۷ درصد از شهروندان مالک خانه بوده‌اند و سهم اجاره‌نشینی از بازار مسکن در این کشور هم تنها ۱۱ درصد بوده است. (دقت کنید که جمع این دو الزاما برابر با ۱۰۰ درصد نیست.)

چینی‌ها هم وضعیت مشابهی را تجربه می‌کنند. در چین، حدود ۸۳ درصد از جمعیت صاحب‌خانه‌اند و ۱۴ درصد از جمعیت هم اجاره‌نشین. در میان کشورهای اروپایی هم ایتالیا صاحب‌خانه‌های بیشتر و اجاره‌نشین‌های کمتری دارد: در این کشور ۷۱ درصد از شهروندان مالک خانه هستند و ۲۴ درصد اجاره‌نشین‌اند.

با این همه، وضعیت برای برخی کشورهای به شدت توسعه‌یافته اروپایی متفاوت است. در فرانسه، سهم مالکان واحدهای مسکونی و اجاره‌نشین‌ها تقریبا مساوی است: در این کشور حدود ۵۰ درصد از جمعیت مالک‌اند و حدود ۴۷ درصد هم اجاره‌نشین. (باز هم دقت کنید که قرار نیست الزاما جمع این دو برابر با ۱۰۰ درصد باشد!)

بحران خانه‌های خالی گریبان کشورهایی مانند چین را هم گرفته است.

در آلمان، بخش عمده جمعیت اجاره‌نشین هستند: ۳۵ درصد مالک خانه و ۶۴ درصد اجاره‌نشین‌اند. سوئیسی‌ها هم به دلیل قیمت‌های بالای ملک در این کشور، ظاهرا چاره‌ای جز اجاره‌نشینی ندارد و سوئیس از این نظر، ظاهرا در اروپا بی‌رقیب است. در این کشور، حدود ۶۸ درصد از جمعیت اجاره‌نشین‌اند و حدود ۳۱ درصد هم مالک‌اند. (شهر-کشورهای خاص مانند «موناکو» را در نظر نگرفته‌ایم.)

در کشورهایی مانند نیجریه، وضعیت مالکیت خانه‌های مسکونی حتی عجیب‌تر است. در این کشور که بزرگ‌ترین اقتصاد قاره آفریقا را دارد، تنها حدود ۲۵ درصد از جمعیت مالک خانه هستند. وضعیت در ترکیه هم تا اندازه‌ای شبیه به ایران است. داده‌های «یورواستات» نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۹ میلادی، نزدیک به ۶۰ درصد از جمعیت در این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند.

اما آیا این آمارها می‌توانند چیزی راجع به اقتصاد کشورهای مختلف به ما بگویند؟ بالا بودن آمار مالکیت واحدهای مسکونی در یک کشور، می‌تواند همزمان نشانه‌ای از چند چیز مختلف باشد: بالا بودنِ حجم ساخت‌وساز واحدهای مسکونیِ جدید، عدم رشد چشم‌گیرِ جمعیت در سال‌های اخیر و حتی «بُعد خانوار» (تعداد افرادی که در هر خانواده با هم زندگی می‌کنند).

برخی تحلیل‌ها می‌گویند میزانِ بالای اجاره‌نشینی در کشورهایی مانند آلمان، به دلیل حجم گسترده تخریب منازل مسکونی در جریان جنگ‌های جهانی و عدم جایگزینی آنها بوده است. علاوه بر این، در کشوری مهاجرپذیر مانند آلمان، تقاضا برای واحدهای مسکونی جدید سریع‌تر از ساخت واحدهای مسکونی جدید رشد می‌کند و به همین دلیل کمبود مسکن همواره جدی است.

چرا با وجود این همه خانه خالی، هنوز هم تهیه مسکن برای ایرانی‌ها دشوار است؟

یک تفاوت دیگر هم میان ایران و آلمان جالب توجه است. جمعیت دو کشور کم و بیش یکسان است، اما تعداد خانوارها در دو کشور به شدت متفاوت است و به همین دلیل، تقاضا برای مسکن هم در آلمان بالاتر است.

چرا این همه خانه خالی داریم؟

در واقع، آمارها نشان می‌دهند که حدود ۴۰ درصد از تمام خانوارهای آلمانی «تک‌نفره» هستند، در حالی که در ایران، تنها حدود ۹ درصد از خانوارها تک‌نفره‌اند. به این ترتیب، نزدیک به ۱۶ میلیون آلمانی تنها زندگی می‌کنند، در حالی که در ایران، نزدیک به ۹ میلیون نفر چنین وضعیتی دارند.

اما کمبود مسکن، دلایلی دیگری هم دارد. در ایران، واحدهای مسکونی خالی از سکنه بسیار زیادی وجود دارد، اما با وجود آنکه تقاضا برای خرید مسکن هم بالا است، این خانه‌های خالی نمی‌توانند پاسخگویِ تقاضا باشند. اما چرا چنین است؟

محمود محمودزاده، معاون وزیر راه و شهرسازی در دولت حسن روحانی، دقیقا یک سال پیش (در فروردین ماه سال ۱۴۰۰) گفته بود که تعداد خانه‌های خالی از سکنه در ایران، تقریبا ۱۰ برابرِ کشور انگلیس است. این در حالی است که جمعیت انگلیس از ایران کمتر است.

به گفته معاونِ وقتِ وزارت راه و شهرسازی، در آن زمان حدود ۲٫۵ میلیون واحد مسکونی خالی از سکنه در ایران وجود داشته که تقریبا معادل ۱۰ تا ۱۱ درصد از کل آمار موجودیِ خانه‌های مسکونی در ایران را تشکیل می‌داده است. (سرشماری عمومیِ نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، سهم خانه‌های خالی از سکنه از کل موجودیِ مسکن در ایران را حدود ۱۱٫۳ درصد نشان می‌داد.)

نخست اینکه آمارهای جهانی در این زمینه هم گونه‌گون هستند: در بسیاری از کشورها سهم خانه‌های خالی از کل موجودیِ مسکن حدود ۱۰ درصد است، اما در کشورهای موفق در زمینه سیاست‌های مسکن، همچون فرانسه و بریتانیا، این آمار به ترتیب برابر با ۷ درصد و ۳ درصد است.

سهم اجاره‌نشین‌ها از کل بازار مسکن در ایران در یک دهه گذشته تقریبا ثابت بوده است.

به نظر می‌رسد که دلیل بروز این وضعیت در ایران، عدم آمایش سرزمینیِ مناسب، کاهش شدید قدرت خرید خانوار و تغییرات به‌نسبت سریعِ جمعیتی و اقتصادی بوده است: بر اساس آمارها، حدود ۶۵ درصد از خانه‌های خالی از سکنه در ایران بالاتر از ۱۰۰ مترمربع مساحت دارند. 

در تهران، عمده این خانه‌ها هم در مناطق گران‌قیمتِ شهر قرار گرفته‌اند و از آنجا که وضعیت عمومیِ اقتصاد قدرت خرید خانوار را به شدت کاهش داده، خانه‌های بزرگ‌متراژ با قیمت‌های بالا که قرار است تنها ۲ نفر در آنها زندگی کنند، مشتری چندانی ندارد.

اما تحلیل این وضعیت به این سادگی نیست و مجالی جداگانه می‌طلبد. همین‌قدر می‌توان گفت که ایرانی‌ها اکنون خانه‌هایی کوچک‌تر، در مناطق ارزان‌ترِ شهرها و با سهم بالاترِ وام خرید مسکن را ترجیح می‌دهند.

  • راهکار کنترل و ساماندهی بازار اجاره چیست؟

    راهکار کنترل و ساماندهی بازار اجاره...

    یک کارشناس اقتصادی گفت: تا زمان تحقق ثبات شرایط اقتصادی و امکان تولید سالیانه یک میلیون واحد مسکونی، بازار اجاره با تغییر ساختار مشاوران املاک بهبود خواهد یافت.

  • بازار مسکن در زنجان همچنان در رکود است

    بازار مسکن در زنجان همچنان در رکود است

    رئیس اتحادیه مشاوران املاک زنجان گفت: با وجود افزایش قیمت مسکن در زنجان، بازار در وضعیت راکد است.

  • کوچ مستاجران به جنوب شرق تهران

    کوچ مستاجران به جنوب شرق تهران

    58 محله از 60 محله‌ای که بیشترین بازدید به ازای هر آگهی فروش آپارتمان در دیوار را داشته‌اند، مربوط به نیمه جنوبی شهر تهران هستند. این شاید یکی از مهمترین نکاتی باشد که می‌توان از گزارش سال دیوار 99 استخراج کرد. این گزارش پر است از سرنخ‌هایی که نشان می‌دهد ترکیب جمعیتی محله‌های مختلف تهران تا چه حد در حال تغییر است. بالاشهرنشین‌ها به مرکز شهر و مرکزنشین‌ها به جنوب شهر می‌روند تا بلکه بتوانند با بودجه‌ای دارند خانه‌ای اجاره کنند. حتی خیلی‌ها کوچ به شهرهای اقماری مثل پردیس را ترجیح داده‌اند

  • لوکس‌ترین خانه شناور دنیا

    لوکس‌ترین خانه شناور دنیا

    شرکت ARKUP با تولید یک خانه شناور لوکس نام خود را بر سر زبان‌ها انداخت.

  • کاهش تورم سالیانه در بازار مسکن

    کاهش تورم سالیانه در بازار مسکن

    با وجود افزایش ۳.۱ درصدی قیمت مسکن در شهر تهران طی یک ماه اخیر رشد نقطه به نقطه سالیانه آن در یک روند نزولی از حدود ۹۲ درصد در ابتدای سال جاری به ۳۴ درصد در مردادماه رسیده است.

  • نامه رییسی برای مسکوت ماندن طرح تفکیک وزارت راه و شهرسازی

    نامه رییسی برای مسکوت ماندن طرح تفکیک...

    پرییس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با اشاره به نامه رئیس جمهور برای مسکوت ماندن طرح تفکیک وزارت راه و شهرسازی، تاکید کرد: بدون ایجاد وزارت مسکن ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی با چالش مواجه خواهد شد.

  • تورم ۴۰ درصدی در بازار مسکن یزد| انتظار کاهش قیمت نیست

    تورم ۴۰ درصدی در بازار مسکن یزد| انتظار...

    یزد- تورم ۴۰ درصدی بازار مسکن طی سه ماهه نخست سال جاری به عقیده برخی کارشناسان به انتخابات مربوط بود اما حالا که انتخابات نیز تمام شده بازهم تورم پابرجاست؛ تورمی که خانه دار شدن مردم را سخت کرده است.

  • مردم از مشاوران املاک قراردادهای هولوگرام‌دار بخواهند

    مردم از مشاوران املاک قراردادهای...

    بوشهر سرپرست اتحادیه ابزارو یراق ومصالح ساختمانی و مشاوران املاک گناوه گفت: مردم فقط قراردادهای ممهور به هولوگرام را از مشاوران املاک بخواهند.

  • اعلام نرخ کارمزد مشاوران املاک در ساری/ وضعیت بازار راکد است

    اعلام نرخ کارمزد مشاوران املاک در ساری/...

    ساری- برزگر، نایب رئیس اتحادیه املاک ساری نرخ کارمزد مشاوران املاک در استان را اعلام کرد و خواستار توجه به این مصوبه شد.

  • قراردادهای اجاره باید هولوگرام‌دار باشد

    قراردادهای اجاره باید هولوگرام‌دار باشد

    سرپرست اتحادیه ابزار و یراق و مصالح ساختمانی و مشاوران املاک گناوه گفت: مردم فقط قراردادهای ممهور به هولوگرام را از مشاوران املاک بخواهند.

  • چگونه مسکن متری بخریم؟ / شروط و جزئیات

    چگونه مسکن متری بخریم؟ / شروط و جزئیات

    به گفته مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالای ایران، افراد با خرید اوراق سلف موازی مسکن در بورس کالا، می‌توانند مسکن متری را خریداری کنند.

  • کم آبی اهوازی‌ها را راهی پردیس کرد / رونق خرید و فروش خانه در پردیس

    کم آبی اهوازی‌ها را راهی پردیس کرد /...

    رئیس سابق اتحادیه مشاوران املاک پردیس خبر داد سرمایه‌گذاری در پردیس جذاب شده و تقاضا خرید برای مسکن بالا رفته است. رئیس سابق اتحادیه مشاوران املاک پردیس با اعلام این خبر گفت: تقاضا برای خرید مسکن در شهر پردیس زیاد شده است و پنج تا ۱۰ درصد متقاضیان خرید مسکن از شهرهای جنوبی از جمله اهواز هستند.

  • تغییرات تابستانی در جنس فایل‌های اجاری

    تغییرات تابستانی در جنس فایل‌های اجاری

    با شروع فصل طلایی نقل‌و‌انتقالات ملکی به نظر می‌رسد به تدریج تعداد فایل‌های رهن کامل در بازار اجاره مسکن افزایش یافته است. در ماه‌های اخیر نه تنها بازار اجاره به لحاظ تعداد فایل بسیار کم‌رونق بود، بلکه از تعداد فایل‌های رهن کامل نیز به شدت کاسته شده بو

  • مصالح ساختمانی در تعقیب ملک

    مصالح ساختمانی در تعقیب ملک

    رشد تند قیمت مصالح ساختمانی در تهران طی بهار امسال، یک پیام ساده دارد و یک پیام «نیازمند رمزگشایی». پیام اول، تغییر معادله هزینه ساخت مسکن است که دست‌کم حدود ۲۰درصد نسبت به ابتدای سال افزایش یافته است. این میزان تورم فصلی در بازار نهاده‌های ساخت خانه، سومین صعود بزرگ قیمت‌ها در این بازار طی یک‌سال گذشته است. اما پیام دوم با «دید کامل به نبض بلندمدت قیمت‌ها» قابل دریافت است. طی دوره جهش، تورم مصالح‌ساختمانی از تورم مسکن جاماند و اکنون در فاز تنظیم است. سه سناریو از آینده ساخت، بررسی شد.

  • ساخت بیش از ۱۰ هزار واحد مسکونی در استان زنجان

    ساخت بیش از ۱۰ هزار واحد مسکونی در...

    مدیرکل راه و شهرسازی استان زنجان خبر داد؛ زنجان-مدیرکل راه و شهرسازی استان زنجان گفت: ساخت ۱۰ هزار و ۵۰۰ واحد مسکونی طی چهار سال آینده در استان زنجان برنامه ریزی شده است.

  • قیمت اوراق مسکن

    قیمت اوراق مسکن

    ارزش اوراق مسکن در روند معاملات امروز بازار سرمایه، تغییراتی را تجربه کرده است.

  • آمار بانک مرکزی از قیمت مسکن اشتباه است

    آمار بانک مرکزی از قیمت مسکن اشتباه است

    معاون وزیر راه و شهرسازی آمار بانک مرکزی از قیمت مسکن اشتباه است/ خردادماه در ۲۵۵ محله تهران هیچ معامله‌ای منعقد نشد/ در ۸۰ محله تهران کمتر از ۱۰ معامله به قرارداد رسید

  • سیگنال مثبت برای خریداران پیش‌فروش مسکن

    سیگنال مثبت برای خریداران پیش‌فروش مسکن

    سیگنال مثبت برای خریداران پیش‌فروش مسکنکارشناس بازار مسکن گفت: بازار پیش فروش مسکن برای خریداران هم اکنون دربردارنده یک فرصت مهم است که ورود به این بازار را برای متقاضیان، توجیه پذیر می‌کند.

  • قیمت مسکن تا شهریور 1400 کاهش پیدا می کند؟

    قیمت مسکن تا شهریور 1400 کاهش پیدا می...

    در دو سال اخیر با گرانی بیش از حد مسکن خیلی ها از کاهش قیمت آن ناامید شده اند و توان خرید آن را ندارند.

  • ۳۰۰ هزار واحد مسکن مهر تکمیل نشده است

    ۳۰۰ هزار واحد مسکن مهر تکمیل نشده است

    بر اساس اطلاعات بانکی با وجود گذشته نزدیک به یک دهه از شروع پروژه مسکن مهر، نزدیک به ۳۰۰ هزار واحد مسکونی از این پروژه همچنان باقی مانده و تکمیل نشده است.

  • سوادکوه زیر تیغ ساخت و ساز

    سوادکوه زیر تیغ ساخت و ساز

    ساخت و سازهای انبوه چهره روستای منطقه سوادکوه را به شهری تغییر داده است.