بازار املاک / تفاوت اجاره به شرط تملیک با رهن و اجاره معمولی

تفاوت اجاره به شرط تملیک با رهن و اجاره معمولی

تفاوت اجاره به شرط تملیک با رهن و اجاره معمولی

وقتی قیمت مسکن بالا می‌رود، کارشناسان تلاش می‌کنند طرح تازه‌ای پیش بکشند تا شاید زهر بازار را بگیرند. ایده اجاره به شرط تملیک فقط یکی از این موارد است.

اجاره به شرط تملیک
پیش از این کشورهای مختلفی «اجاره به شرط تملیک» را امتحان کرده‌اند و بعضی‌هایشان جواب گرفته‌اند. 

این روش از نظر فنی مدلی است میان اجاره و خرید و برای اجرا به کمک نظام بانکی نیاز دارد. برای شک و تردید در اجرایی بودن طرح همین مسئله کافی به نظر می‌رسد اما ساختار خود بازار مسکن هم در ایران کاملا متفاوت از اروپاست.

 پس چرا هنوز گروهی از کارشناسان معتقدند می‌توان به کمک طرح اجاره به شرط تملیک گره کور بازار مسکن و قیمت آپارتمان را باز کرد؟ 

اجاره به شرط تملیک روشی است که در آن مستأجر ابتدا ملک را اجاره می‌کند اما با پرداخت تدریجی اجاره‌بها و انجام تعهدات مشخص، در پایان دوره قرارداد مالک آن خانه می‌شود.

این روش در واقع نوعی ترکیب میان اجاره و خرید اقساطی است.

 یعنی شخص هم از ملک استفاده می‌کند (مثل مستأجر معمولی) و هم به تدریج اقساط مالکیت را می‌پردازد (مثل خریدار اقساطی). 

در پایان قرارداد هم اگر تمام اقساط پرداخت شده باشد، مالکیت رسمی ملک به نام مستأجر منتقل می‌شود.

مکانیزم اجاره به شرط تملیک معمولاً در قالب یک قرارداد بین سه‌ طرف جلو می‌رود؛ اول مالک یا شرکت سازنده که ملک را عرضه می‌کند. دوم مستأجر یا متقاضی خرید خانه و سوم نهاد حمایتی یا بانک که وظیفه تأمین مالی طرح را بر عهده دارد.

کل فرآیند را می‌توان به روش ساده توضیح داد. ابتدا بانک یا مؤسسه مالی، خانه‌ای را خریداری و به نام خود ثبت می‌کند. سپس آن را با قرارداد اجاره به شرط تملیک در اختیار متقاضی قرار می‌دهد.

متقاضی ماهانه مبلغی را به عنوان اجاره‌بها به اضافه قسط تملیک می‌پردازد و در پایان یک دوره مثلاً پنج تا ۱۰ ساله، مالکیت کامل به او منتقل می‌شود.

 در طول مدت قرارداد اگرچه مالک رسمی «بانک» است اما مستأجر حق استفاده و سکونت در آن را دارد. پس از پایان اقساط و عمل به تعهدات، بانک سند را به نام مستأجر می‌زند.

بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه پیش از این طرح اجاره به شرط تملیک را با نام‌ها و قالب‌های متفاوت به کار گرفته‌اند.

 به‌عنوان مثال این روش در انگلستان به اسم Hire-Purchase ، در آمریکا و کانادا با عنوان Leasing یا Rent-to-Own و در فرانسه به اسم Credit-Bail شناخته می‌شود. در بعضی کشورهای عربی نیز به آن «شراء مؤاجره» می‌گویند.

در آمریکای شمالی و به‌ویژه کانادا، این روش به مستأجرانی که امتیاز اعتباری پایین یا نقدینگی کافی برای پیش‌پرداخت سنتی ندارند، فرصت می‌دهد در طول زمان برای خرید خانه آماده شوند.

در آمریکا این روش به شکلی پرحاشیه اجرا می‌شود. گزارش‌های متعددی وجود دارد مبنی بر اینکه به دلیل ضعف قوانین حمایت از مصرف‌کننده، اگر مستأجری در نهایت قادر به خرید خانه نبود، تمام سرمایه‌‌اش را از دست می‌دهد!

این قراردادها در برخی کشورهای اروپایی مانند ایتالیا، در قالب مسکن اجتماعی توسط دولت‌ها اجرا می‌شود.

 یعنی دولت خانه‌های ارزان‌قیمت را برای دوره‌ای مشخص (مثلاً هشت سال) به افراد کم‌درآمد اجاره می‌دهد تا در نهایت خودشان برای مالکیت این خانه‌ها بجنگند. 

این رویکرد باعث می‌شود برعکس آمریکا با یک ابزار حمایتی و اجتماعی برای خانه‌دار کردن اقشار کم‌درآمد روبرو باشیم.

در کشورهای اسلامی جنوب شرق آسیا، مانند مالزی و اندونزی، نیز شاهد اجرای طرح اجاره به شرط تملیک هستیم. 

بانک‌های اسلامی این کشورها با رعایت اصول شرعی، خانه را خریداری کرده و در قالب قرارداد اجاره به شرط تملیک به متقاضی واگذار می‌کنند. نتیجه این مدل، افزایش دسترسی اقشار متوسط به مسکن بدون نیاز به وام ربوی بوده است.

قیمت مسکن خرید آپارتمان مستاجر اسباب‌کشی [کلیک و کشیدن برای جابجایی] بزرگ‌ترین چالش اجرای طرح اجاره به شرط تملیک در ایران، وجود تورم لجام‌گسیخته و نوسانات شدید قیمت مسکن است

اجاره به شرط تملیک با بازار مسکن ایران سازگار است؟
بازار مسکن ایران در سال‌های اخیر با افزایش شدید قیمت‌ها، کاهش قدرت خرید و نرخ بالای اجاره روبه‌رو بوده است. بعضی کارشناسان اعتقاد دارند در چنین شرایطی، اجاره به شرط تملیک می‌تواند یک میان‌بر برای خانه‌دار شدن اقشار متوسط و جوانان باشد.

اجاره به شرط تملیک از نظر فقهی و حقوقی در ایران شناخته شده است و در قانون عملیات بانکی بدون ربا (مصوب ۱۳۶۲) به‌عنوان یکی از شیوه‌های اعطای تسهیلات بانکی پذیرفته شده است.

 با این حال، استفاده از آن در بخش خصوصی و بازار مسکن عادی کشور با چالش‌هایی روبروست.

اجازه بدهید موضوع را به طور خلاصه مطرح کنیم؛ این روش فقط زمانی کارآیی دارد که نظام مالی کشور از قراردادهای بلندمدت حمایت کند. ثبات نسبی بازار مسکن، یک شرط دیگر است.

نرخ سود بانکی نیز باید قابل پیش‌بینی و کنترل‌شده باشد. غیاب این سه شرط ممکن است باعث افزایش بدهی خانوارها یا ایجاد ریسک برای بانک‌ شود.

بزرگ‌ترین چالش اجرای طرح در ایران، وجود تورم لجام‌گسیخته و نوسانات شدید قیمت مسکن است. اگر قیمت نهایی ملک را ارزش آن در ابتدای قرارداد در نظر بگیریم، مالک در پایان به‌شدت متضرر خواهد شد. 

از طرف دیگر چنانچه قیمت را به روز محاسبه کنیم، مستأجر (خریدار) تضمینی برای حفظ توانایی و قدرت خرید خود در آینده ندارد، چون ممکن است قیمت آپارتمان چند برابر شود.

  • تسهیل‌گری شهرداری در بخش خصوصی مسکن

    تسهیل‌گری شهرداری در بخش خصوصی مسکن

    رئیس مرکز ارتباطات و امور بین الملل شهرداری تهران با بیان اینکه شهرداری تهران در ساخت مسکن نقش تسهیل گر دارد در خصوص زمان بندی اتمام پروژه های مسکونی شهرداری تهران اظهار داشت: در مورد پیشرفت فیزیکی و زمان اتمام پروژه های مسکونی مرتبط با شهرداری باید از نهادهای متولی پرس و جو کرد.

  • کاهش قیمت مسکن در برخی از نقاط پایتخت

    کاهش قیمت مسکن در برخی از نقاط پایتخت

    طی روزهای اخیر در حالی برخی از رسانه ها بر ریزش قیمت برخی واحدهای مسکونی در بازار مسکن تاکید کرده اند که بررسی حاکی از آن است که این ریزش محدود قیمتها بیش از هر چیز ریشه در کاهش قدرت خرید متقاضیان مسکن که سبب رکود معاملات شده است دارد.

  • صنعتی‌سازی راهکار حل مشکلات مسکن است

    صنعتی‌سازی راهکار حل مشکلات مسکن است

    دبیر انجمن تولیدکنندگان و فن آوران صنعتی ساختمان با یادآوری این موضوع که صنعتی سازی راهکار برون رفت از مشکلات بخش مسکن است در عین حال بر لزوم الگوبرداری از کشور ترکیه برای احیای بافتهای ناکارآمد شهری تاکید کرد و گفت: این انجمن نشست مشترکی با متصدیان حوزه ساخت و ساز در کشور ترکیه انجام و قرار شده است که در توانمند سازی بافتهای فرسوده شهر استانبول همکاری داشته باشد.

  • کاهش یک میلیارد تومانی مسکن در پردیس

    کاهش یک میلیارد تومانی مسکن در پردیس

    درحالی اوایل امسال قیمت یک واحد مسکن مهر در شهر پردیس به مرز ۴ میلیارد تومان رسیده بود که قیمت پیشنهادی همین واحد در زمان حاضر کمتر از ۳ میلیارد تومان است.

  • نباید کیفیت در پروژه‌های مسکن، فدای سرعت بهره‌برداری شود

    نباید کیفیت در پروژه‌های مسکن، فدای...

    سخنگوی شورای شهر تهران با اشاره به اینکه دقت و کیفت در پروژه های شهرداری تهران نباید فدای سرعت شود تاکید کرد: با توجه به مشکلات مربوط به حوزه مسکن، ورود شهرداری تهران به ساخت مسکن ضروری بوده است، اما کیفیت ساخت نباید فدای بهره برداری از پروژه های عمرانی شود.

  • تنها راه رفع بحران مسکن، اصلاح ساختارهای معیوب است

    تنها راه رفع بحران مسکن، اصلاح...

    طی روزهای اخیر در حالی برخی از نمایندگان مجلس و فعالان حوزه مسکن، با اتکاء به "طرح کنترل و ساماندهی اجاره بها املاک مسکونی" بر فراهم شدن زمینه مهار قیمت ها در بازار مسکن تاکید دارند که بر خلاف آنچه که عنوان می شود تا زمانی که رویه های معیوب این بازار اصلاح نشود به هیچ وجه نمی توان به ساماندهی این بازار دلخوش بود.

  • سرعت فرآیند ایمن‌سازی ساختمان‌های ناایمن لاک‌پشتی است

    سرعت فرآیند ایمن‌سازی ساختمان‌های...

    نائب رئیس شورای شهر تهران با اشاره به اینکه حرکت ایمن سازی ساختمانهای ناایمن لاک پشتی است تاکید کرد: در شورای شهر تهران موضوع تعامل با قوه قضائیه در حال پیگیری است تا به فرآیند موثر و صحیحی دست پیدا کنیم.

  • قیمت تمام شده مسکن ملی مقطوع نخواهد بود

    قیمت تمام شده مسکن ملی مقطوع نخواهد بود

    مدیر کل راه و شهرسازی استان تهران از اعلام نهایی قیمت تمام شده مسکن ملی در استان تهران تا ۴۸ ساعت آینده خبر داد و در عین حال تاکید کرد که این قیمت کاملا کارشناسی و بر اساس جمع بندی اعضای حاضر در جلسه شورای مسکن استان تهران تعیین شده است.

  • تا زمانی‌که بافتهای فرسوده وجود دارند نیازی نیست در بیابان خانه بسازیم

    تا زمانی‌که بافتهای فرسوده وجود دارند...

    مدیر عامل شرکت بازآفرینی شهری با اشاره به اینکه آمارهای عنوان شده از سوی رسانه ها در خصوص کاهش ساخت وساز در بافت فرسوده صحت ندارد تاکید کرد: با وجود بافتهای فرسوده نیازی نیست در بیابان خانه بسازیم.

  • نظارت شهرداری‌ها بر عملکرد مهندسان ناظر

    نظارت شهرداری‌ها بر عملکرد مهندسان ناظر

    معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران بر لزوم بازنگری در قوانین حوزه ساخت و ساز تاکید کرد و خواستار سپردن فرآیند نظارت بر عملکرد مهندسان ناظر به شهرداری شد.

  • صنعتی سازی و افزایش عمر مفید ساختمان‌ها

    صنعتی سازی و افزایش عمر مفید ساختمان‌ها

    شهردار تهران با اشاره به اینکه حرکت به سمت صنعتی سازی مسکن از جمله راهکارهای افزایش عمر مفید ساختمان ها است در عین حال پایین بودن سن بناهای ساختمانی را فاجعه بار قلمداد کرد که به گفته وی سبب هدر رفت سرمایه های ملی می شود.

  • امید به خانه دار شدن با فروش متری مسکن در بورس افزایش یافت؟

    امید به خانه دار شدن با فروش متری مسکن...

    در حالی خرید خانه در تهران دیگر رویاست اما فروش متری مسکن در بورس کمی امید ها را بالا برده است.

  • انتقاد معاون وزیر راه از تطویل فرآیند صدور پروانه ساخت

    انتقاد معاون وزیر راه از تطویل فرآیند...

    معاون وزیر راه و شهرسازی برای چندمین بار نسبت به طولانی شدن زمان صدور پروانه ساختمانی انتقاد کرد و سازمان نظام مهندسی ساختمان را به عنوان یکی از عوامل اطاله زمان صدور مجوزهای ساختمانی عنوان کرد.

  • در نهضت ملی مسکن با عقب افتادگی مواجه هستیم

    در نهضت ملی مسکن با عقب افتادگی مواجه...

    عضو کمیسیون عمران مجلس با بیان اینکه در نهضت ملی مسکن با عقب افتادگی مواجه هستیم در عین حال نسبت به عدم همکاری بانکها با نهضت ملی مسکن انتقاد کرد.

  • راهکارهایی برای ساماندهی بازار اجاره‌بها

    راهکارهایی برای ساماندهی بازار...

    نماینده تهران در مجلس با بیان اینکه سال گذشته تهرانی‌ها ۴۶ تا ۵۵ درصد افزایش ‌نرخ اجاره‌بها داشتند، گفت: قیمت مسکن در تهران طی ۱۷ سال ۵۲ برابر شده است.

  • مسکن همدان، قیمت‌های نجومی و سربه فلک کشیده

    مسکن همدان، قیمت‌های نجومی و سربه فلک...

    این روزها مردم برای داشتن یک خانه اجاره‌ای، کاری از پیش نمی‌برند وای به حال داشتن یک سقف از همین رو به نظر می‌رسد در این وانفسای قیمت مسکن در همدان نمایندگان مردم و مسئولان ارشد باید بی‌معطلی کاری کنند و ضمن اقدام جهادی نظارت پیشه سازند.

  • تسهیلات نوسازی بافتهای فرسوده

    تسهیلات نوسازی بافتهای فرسوده

    در حالیکه گفته می‌شود بسته تشویقی نوسازی بافت‌های فرسوده می‌تواند در درازمدت به سیاستی پررونق برای تولید مسکن در بافت فرسوده تبدیل شود اما شواهد حاکی از آن است که با گذشت حدود دو ماه و نیم از ابتدای سال جاری هنوز برنامه تسهیلات بانک‌ها در بافت فرسوده ابلاغ نشده است.

  • سکته قیمت در بازار مسکن

    سکته قیمت در بازار مسکن

    بازار معاملات مسکن طی روزهای سپری‌شده از خرداد با «چرخش انتظارات» همراه شد؛ اما این تغییر معنادار با کدام محرک‌ها رقم خورد؟

  • ایمن‌سازی ساختمان‌های ناایمن باید پایش شود

    ایمن‌سازی ساختمان‌های ناایمن باید پایش...

    رئیس شورای اسلامی شورای شهر تهران در واکنش به حواشی مطرح شده در خصوص اسامی ساختمان های ناایمن گفت: ایمن سازی ساختمانهای ناایمن باید مورد پایش قرار بگیرد.

  • قیمت ساخت مسکن ۱۴۰۲

    قیمت ساخت مسکن ۱۴۰۲

    بررسی‌‌‌های کارشناسی نشان می‌دهد بخش عمده رشد قابل‌توجه هزینه ساخت مسکن در سال‌جاری به تورم بالای مصالح ساختمانی بازمی‌گردد و سهم دستمزد کارگران ساختمانی در این موضوع کمتر است. به این ترتیب دولت باید تمرکز خود را بر مهار تورم مصالح ساختمانی معطوف و به این ترتیب از رشد بیش از پیش هزینه‌‌‌های ساختمانی در فصول آتی سال ۱۴۰۲ جلوگیری کند.

  • طرح ساماندهی اجاره بهای املاک مسکونی

    طرح ساماندهی اجاره بهای املاک مسکونی

    نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی امروز (هفتم خرداد) خود به ادامه رسیدگی به گزارش کمیسیون عمران در مورد طرح دو فوریتی کنترل و ساماندهی اجاره بهای املاک مسکونی خواهند پرداخت.