بازار املاک / سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

 سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

ایرانی‌ها بیشتر اجاره‌نشین‌اند یا آلمانی‌ها؟/ چرا مردم سوئیس خانه نمی‌خرند؟ چند درصد از ایرانی‌ها صاحب‌خانه هستند و چند درصد از آنها اجاره‌نشین‌اند؟ این پرسش در سال‌های مختلف در ایران پاسخ‌های مختلفی گرفته، اما از آنجا که مسکن همواره مهم‌ترین موضوعِ اقتصادی در سطح اقتصاد خُرد برای ایرانی‌ها بوده است، پاسخ به این پرسش هم اهمیتی دو چندان پیدا می‌کند.

آمارهای مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که حدود ۶۷ درصد از جمعیت شهری کشور در آن سال در واحدهایی سکونت داشته‌اند که مالک آن بوده‌اند. این شاخص برای مناطق روستایی در آن سال معادل ۸۶ درصد بوده است.

همین آمارها نشان می‌دهند که در سال ۱۳۹۸، حدود ۲۴٫۱ درصد از شهرنشینان ایرانی اجاره‌نشین بوده‌اند و وضعیت اقامت ملکی حدود ۸٫۹ درصد هم در گروه «سایر» قرار می‌گرفته که به این معنی است که آنها وضعیت سکونت‌شان را مشخص نکرده‌اند. (وضعیت در روستاها البته متفاوت است.)

همین آمارها، بیش و کم در سراسر دهه ۱۳۹۰ خورشیدی ثابت بوده‌اند: در سراسر این دهه تقریبا همیشه بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از خانوارهای شهری در ایران مالک خانه بوده‌اند و نزدیک به ۲۵ درصد هم اجاره‌نشین. اما آیا در کشورهای دیگر هم وضع به همین ترتیب است؟

خانه‌دارها و اجاره‌نشین‌ها

واقعیت این است که این موضوع، به شدت به فرهنگ، وضعیت اقتصاد کلان، سابقه بخش مسکن و چندین و چند عامل دیگر بستگی دارد. به این ترتیب، کشورهای مختلف در دنیا هم از این نظر وضعیت‌های متفاوتی را تجربه می‌کنند.

به عنوان نمونه، داده‌های «یورواستات» (Eurostat) که در واقع همان اداره آمار اتحادیه اروپا است، نشان می‌دهد که شهروندان رومانی در شرق اروپا تقریبا همگی صاحب‌خانه‌اند. در سال ۲۰۱۹ میلادی، تقریبا ۹۶ درصد از جمعیت این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند. (همه آمارهایی که در ادامه می‌خوانید، جمعیت ۱۸ تا ۶۴ ساله‌ها را در هر کشور در بر می‌گیرد.)

نسبت اجاره‌نشینی و مالکیت خانه‌های مسکونی در ترکیه، تقریبا مشابه ایران است.

این آمار در مجارستان به حدود ۹۱٫۳ درصد و در اسلواکی و لیتوانی هم به حدود ۹۰ درصد می‌رسد. از میان کشورهای غیراروپایی هم لائوس با نزدیک به ۹۶ درصد از مجموع جمعیت، بیشترین تعداد مالکان خانه‌های شخصی را دارد.

روس‌های خانه‌دار و سوئیسی‌های اجاره‌نشین

داده‌های سایت «استاتیستا» (Statista) در سال ۲۰۲۱ میلادی نشان می‌دهد که در روسیه، حدود ۸۷ درصد از شهروندان مالک خانه بوده‌اند و سهم اجاره‌نشینی از بازار مسکن در این کشور هم تنها ۱۱ درصد بوده است. (دقت کنید که جمع این دو الزاما برابر با ۱۰۰ درصد نیست.)

چینی‌ها هم وضعیت مشابهی را تجربه می‌کنند. در چین، حدود ۸۳ درصد از جمعیت صاحب‌خانه‌اند و ۱۴ درصد از جمعیت هم اجاره‌نشین. در میان کشورهای اروپایی هم ایتالیا صاحب‌خانه‌های بیشتر و اجاره‌نشین‌های کمتری دارد: در این کشور ۷۱ درصد از شهروندان مالک خانه هستند و ۲۴ درصد اجاره‌نشین‌اند.

با این همه، وضعیت برای برخی کشورهای به شدت توسعه‌یافته اروپایی متفاوت است. در فرانسه، سهم مالکان واحدهای مسکونی و اجاره‌نشین‌ها تقریبا مساوی است: در این کشور حدود ۵۰ درصد از جمعیت مالک‌اند و حدود ۴۷ درصد هم اجاره‌نشین. (باز هم دقت کنید که قرار نیست الزاما جمع این دو برابر با ۱۰۰ درصد باشد!)

بحران خانه‌های خالی گریبان کشورهایی مانند چین را هم گرفته است.

در آلمان، بخش عمده جمعیت اجاره‌نشین هستند: ۳۵ درصد مالک خانه و ۶۴ درصد اجاره‌نشین‌اند. سوئیسی‌ها هم به دلیل قیمت‌های بالای ملک در این کشور، ظاهرا چاره‌ای جز اجاره‌نشینی ندارد و سوئیس از این نظر، ظاهرا در اروپا بی‌رقیب است. در این کشور، حدود ۶۸ درصد از جمعیت اجاره‌نشین‌اند و حدود ۳۱ درصد هم مالک‌اند. (شهر-کشورهای خاص مانند «موناکو» را در نظر نگرفته‌ایم.)

در کشورهایی مانند نیجریه، وضعیت مالکیت خانه‌های مسکونی حتی عجیب‌تر است. در این کشور که بزرگ‌ترین اقتصاد قاره آفریقا را دارد، تنها حدود ۲۵ درصد از جمعیت مالک خانه هستند. وضعیت در ترکیه هم تا اندازه‌ای شبیه به ایران است. داده‌های «یورواستات» نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۹ میلادی، نزدیک به ۶۰ درصد از جمعیت در این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند.

اما آیا این آمارها می‌توانند چیزی راجع به اقتصاد کشورهای مختلف به ما بگویند؟ بالا بودن آمار مالکیت واحدهای مسکونی در یک کشور، می‌تواند همزمان نشانه‌ای از چند چیز مختلف باشد: بالا بودنِ حجم ساخت‌وساز واحدهای مسکونیِ جدید، عدم رشد چشم‌گیرِ جمعیت در سال‌های اخیر و حتی «بُعد خانوار» (تعداد افرادی که در هر خانواده با هم زندگی می‌کنند).

برخی تحلیل‌ها می‌گویند میزانِ بالای اجاره‌نشینی در کشورهایی مانند آلمان، به دلیل حجم گسترده تخریب منازل مسکونی در جریان جنگ‌های جهانی و عدم جایگزینی آنها بوده است. علاوه بر این، در کشوری مهاجرپذیر مانند آلمان، تقاضا برای واحدهای مسکونی جدید سریع‌تر از ساخت واحدهای مسکونی جدید رشد می‌کند و به همین دلیل کمبود مسکن همواره جدی است.

چرا با وجود این همه خانه خالی، هنوز هم تهیه مسکن برای ایرانی‌ها دشوار است؟

یک تفاوت دیگر هم میان ایران و آلمان جالب توجه است. جمعیت دو کشور کم و بیش یکسان است، اما تعداد خانوارها در دو کشور به شدت متفاوت است و به همین دلیل، تقاضا برای مسکن هم در آلمان بالاتر است.

چرا این همه خانه خالی داریم؟

در واقع، آمارها نشان می‌دهند که حدود ۴۰ درصد از تمام خانوارهای آلمانی «تک‌نفره» هستند، در حالی که در ایران، تنها حدود ۹ درصد از خانوارها تک‌نفره‌اند. به این ترتیب، نزدیک به ۱۶ میلیون آلمانی تنها زندگی می‌کنند، در حالی که در ایران، نزدیک به ۹ میلیون نفر چنین وضعیتی دارند.

اما کمبود مسکن، دلایلی دیگری هم دارد. در ایران، واحدهای مسکونی خالی از سکنه بسیار زیادی وجود دارد، اما با وجود آنکه تقاضا برای خرید مسکن هم بالا است، این خانه‌های خالی نمی‌توانند پاسخگویِ تقاضا باشند. اما چرا چنین است؟

محمود محمودزاده، معاون وزیر راه و شهرسازی در دولت حسن روحانی، دقیقا یک سال پیش (در فروردین ماه سال ۱۴۰۰) گفته بود که تعداد خانه‌های خالی از سکنه در ایران، تقریبا ۱۰ برابرِ کشور انگلیس است. این در حالی است که جمعیت انگلیس از ایران کمتر است.

به گفته معاونِ وقتِ وزارت راه و شهرسازی، در آن زمان حدود ۲٫۵ میلیون واحد مسکونی خالی از سکنه در ایران وجود داشته که تقریبا معادل ۱۰ تا ۱۱ درصد از کل آمار موجودیِ خانه‌های مسکونی در ایران را تشکیل می‌داده است. (سرشماری عمومیِ نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، سهم خانه‌های خالی از سکنه از کل موجودیِ مسکن در ایران را حدود ۱۱٫۳ درصد نشان می‌داد.)

نخست اینکه آمارهای جهانی در این زمینه هم گونه‌گون هستند: در بسیاری از کشورها سهم خانه‌های خالی از کل موجودیِ مسکن حدود ۱۰ درصد است، اما در کشورهای موفق در زمینه سیاست‌های مسکن، همچون فرانسه و بریتانیا، این آمار به ترتیب برابر با ۷ درصد و ۳ درصد است.

سهم اجاره‌نشین‌ها از کل بازار مسکن در ایران در یک دهه گذشته تقریبا ثابت بوده است.

به نظر می‌رسد که دلیل بروز این وضعیت در ایران، عدم آمایش سرزمینیِ مناسب، کاهش شدید قدرت خرید خانوار و تغییرات به‌نسبت سریعِ جمعیتی و اقتصادی بوده است: بر اساس آمارها، حدود ۶۵ درصد از خانه‌های خالی از سکنه در ایران بالاتر از ۱۰۰ مترمربع مساحت دارند. 

در تهران، عمده این خانه‌ها هم در مناطق گران‌قیمتِ شهر قرار گرفته‌اند و از آنجا که وضعیت عمومیِ اقتصاد قدرت خرید خانوار را به شدت کاهش داده، خانه‌های بزرگ‌متراژ با قیمت‌های بالا که قرار است تنها ۲ نفر در آنها زندگی کنند، مشتری چندانی ندارد.

اما تحلیل این وضعیت به این سادگی نیست و مجالی جداگانه می‌طلبد. همین‌قدر می‌توان گفت که ایرانی‌ها اکنون خانه‌هایی کوچک‌تر، در مناطق ارزان‌ترِ شهرها و با سهم بالاترِ وام خرید مسکن را ترجیح می‌دهند.

  • بانک‌ها بزرگترین مافیا و علت گرانی مسکن

    بانک‌ها بزرگترین مافیا و علت گرانی مسکن...

    بانک‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای اقتصادی در هر کشوری نقش مهمی در تعیین و تثبیت اوضاع مالی و اقتصادی دارند. در ایران نیز بانک‌ها نقش اساسی در اقتصاد ایفا می‌کنند اما در سال‌های اخیر، انتقادهای بسیاری به عملکرد برخی بانک‌ها وارد شده است. یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی که در این زمینه مطرح شده، تلاش بانک‌ها برای بهبود مصنوعی وضعیت مالی خود از طریق بازار مسکن و انتشار مکرر آگهی‌های مزایده املاک است.

  • تغییر آهنگ رشد معاملات بازار مسکن

    تغییر آهنگ رشد معاملات بازار مسکن

    روند رشد نقطه به نقطه معاملات مسکن شهر تهران در تیر سال جاری با افزایش مواجه شده است.نرخ رشد نقطه به نقطه معاملات مسکن از تیر سال گذشته تا تیر امسال صعودی بوده و از منفی ۷۳ درصد به ۲۷ درصد رسیده این در حالی‌ است که در همین مدت رشد نقطه به نقطه متوسط قیمت هر متر مسکن در تهران نزولی بوده است.

  • مسکن‌ ملی متوقف شد

    مسکن‌ ملی متوقف شد

    دستگاه پایش «مسکن‌سازی دولتی» از توقف ‌کار حکایت دارد. کارنامه پرداخت وام ساخت به مسکن‌ ملی به‌عنوان تنها تابلوی رسمی در دسترس برای رصد روند احداث خانه‌های دولتی‌ساز نشان می‌دهد، تیر ماه امسال تنها ۱۰۰ میلیارد تومان به سازنده‌های حدود ۴۰۰ هزار واحد مسکونی پرداخت شد

  • قیمت مسکن ۲۵ متری اعلام شد

    قیمت مسکن ۲۵ متری اعلام شد

    ساخت مسکن ۲۵ متری که ابتدا قرار بود کلنگ آن برای اولین بار در منطقه 19 تهران زمین بخورد، متری 30 میلیون تومان اعلام شد.

  • با این روش منتظر ریزش قیمت‌ها باشید

    با این روش منتظر ریزش قیمت‌ها باشید

    طرح « مسکن مهر » در دولت نهم و دهم آغاز شد اما در همان دولت به پایان نرسید. دولت روحانی این طرح را با عنوان «مسکن ملی» ادامه داد و دولت سیزدهم همگام با اجرای طرح نهضت ملی مسکن نسبت به تکمیل و تحویل واحدهای مسکن مهر اقدام کرد

  • شرایط دریافت زمین دولتی رایگان چیست؟

    شرایط دریافت زمین دولتی رایگان چیست؟

    افرادی که واجد شرایط دریافت زمین رایگان هستند، باید مدارک مربوط به محل تولد متقاضی یا همسر یا فرزندان بالای پنج سال را در سامانه ثمن برای احراز صلاحیت بارگذاری کنند

  • افزایش دو برابری سقف تسهیلات خرید مسکن

    افزایش دو برابری سقف تسهیلات خرید مسکن

    با هدف اثربخشی بیشتر تسهیلات مسکن و تسهیل شرایط خانه‌دار شدن اقشار مختلف جامعه سقف تسهیلات بانک مسکن از محل اوراق ممتاز افزایش یافته است، با موافقت شورای پول و اعتبار سقف تسهیلات از محل اوراق گواهی حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن در تهران و استان‌های مختلف کشور افزایش یافته است

  • بازار مسکن ایران در آستانه انفجار؛ راهکار چیست؟

    بازار مسکن ایران در آستانه انفجار؛...

    قیمت مسکن و اجاره در سال‌های اخیر نوسانات شدیدی داشته و این امر موجب شده تا بسیاری از مردم از توان خرید مسکن خارج شوند.

  • افزایش سقف وام مسکن ضروری است

    افزایش سقف وام مسکن ضروری است

    عضو کمیسیون عمران مجلس با اشاره به افزایش هزینه‌های ساخت و ساز گفت: با توجه به افزایش قیمت مصالح ساختمانی و هزینه‌های ساخت، افزایش سقف تسهیلات مسکن به ۸۰۰ میلیون تومان ضروری بود. اما متأسفانه بانک مرکزی تاکنون و بعد از گذشت دو ماه آئین نامه آن را برای اجرا به بانک‌های عامل ابلاغ نکرده است.

  •  نفس بازار مسکن بریده شد

    نفس بازار مسکن بریده شد

    بازار مسکن از دسترس خارج شده است؛ دیگر نمی‌توان حتی با وام سنگین بانکی هم ملک خرید. آخرین گزارش‌های رسمی دولت نشان می‌دهد که متوسط قیمت هر مترمربع مسکن به نزدیک ۸۶ میلیون تومان رسیده است. براساس گزارش بانک مرکزی، متوسط قیمت خرید و فروش یک مترمربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی شهر تهران در خردادماه امسال ۸۵.۹ میلیون تومان بود که از افزایش ۹.۷ درصدی قیمت نسبت خرداد سال قبل حکایت دارد.

  • قیمت مسکن در شهریور چگونه می‌شود؟

    قیمت مسکن در شهریور چگونه می‌شود؟

    دولت توان اجرای اقدام جدیدی را در بازار مسکن ندارد و در نتیجه برنامه اصلی در این باره تکمیل واحدهای نهضت ملی مسکن خواهد بود. هفته گذشته بود که بالاخره پازل کابینه دولت چهاردهم پس از حواشی بسیار کنار هم چیده شد. حالا که تب انتخابات ریاست جمهوری فرونشسته و وزارتخانه‌ها هر کدام صاحب متولی جدید شده‌اند، چه افقی برای آشفته بازار مسکن وجود دارد؟

  • امتیاز طلایی برای مستأجران فعال شد

    امتیاز طلایی برای مستأجران فعال شد

    در فصل جابه‌جایی‌ها در بازار اجاره مسکن، روزهای شلوغ شورای‌های حل اختلاف است، روزهایی که مستاجران با قوانین بی‌رحمانه‌ای که مدافع موجران هستند، مواجه می‌شوند و هم سرپناه و هم پناه قانونی را از دست می‌دهند، هر چند که در ظاهر قانون حامی آنهاست.

  • وام ودیعه مسکن ۱۴۰۳ چقدر است؟

    وام ودیعه مسکن ۱۴۰۳ چقدر است؟

    وام ودیعه مسکن طرحی است که دولت برای حمایت از مستأجران در نظر گرفته است تا درد افزایش بی‌رویه‌ی اجاره‌بها را کمی تسکین دهد.

  • فرصت یک هفته‌ای برای عرضه مالکان خانه‌های خالی

    فرصت یک هفته‌ای برای عرضه مالکان...

    ۹۰ هزار مالک بیش از ۵ خانه خالی دارند، مجموع خانه‌های خالی این افراد به بیش از ۵۰۰ هزار واحد می‌رسد که باید ملک خود را عرضه یا ثبت کنند.

  • خبر خوش برای متقاضیان و خریداران مسکن ملی

    خبر خوش برای متقاضیان و خریداران مسکن...

    فرزانه صادق مالواجرد در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی در بیان برنامه های خود برای وزارت راه و شهرسازی گفت: از آقای پزشکیان تشکر می‌کنم که یکی از وعده های انتخاباتی خود مبنی بر حضور زنان در عرصه سیاست را عملی کردند.

  •  کارگران مستاجر خانه دار می شوند

    کارگران مستاجر خانه دار می شوند

    مسئله مسکن کارگران از دیرباز یکی از دغدغه‌های اصلی مردم ایران بوده است. نوسانات شدید قیمت مسکن، عدم دسترسی اقشار کم‌درآمد به مسکن کارگران مناسب و مشکلات ناشی از اجرای طرح‌هایی مانند مسکن کارگران، همواره این موضوع را در کانون توجه قرار داده است. .مسئله مسکن کارگران از دیرباز یکی از دغدغه‌های اصلی مردم ایران بوده است.

  • مشتری در بازار مسکن کمیاب شد

    مشتری در بازار مسکن کمیاب شد

    مشتری در بازار مسکن کمیاب شدقدرت خرید متقاضیان و عموم مستأجران کاهش یافته و همین موضوع دلیلی بر رکود بازار مسکن شده و می توان گفت که این روزها مشتری کمیاب شده است.

  • ثبت نام جدید خرید مسکن ملی با شرایط آسان

    ثبت نام جدید خرید مسکن ملی با شرایط...

    در طول ۱۵ سال گذشته، قوانین متعددی در زمینه مسکن تصویب شده است که بر لزوم واگذاری تولید مسکن به بخش خصوصی و مدیریت آن توسط این بخش تأکید دارند.

  •  قیمت اجاره مسکن در گرو تکمیل خودنویس

    قیمت اجاره مسکن در گرو تکمیل خودنویس

    سامانه خودنویس یکی از مهمترین گام‌های دولت در بهبود وضعیت بازار مسکن به ویژه بخش اجاره بوده است که از طریق راه اندازی این سامانه بخش زیادی از دلالی و سوداگری‌ها در بازار اجاره برچیده شد. این در حالیست که در سال‌های گذشته به دلیل نبود یک سامانه کنترل قیمت و ثبت قرارداد‌ها بسیاری از مستاجران از دریافت هزینه‌های گزاف از سوی مشاوران املاک برای صدور کد رهگیری گله‌مند بودند.

  • برآورد تقریبی پایان رکود در بازار مسکن

    برآورد تقریبی پایان رکود در بازار مسکن

    اثر نوسانات ۶ ساله قیمت مسکن از سال گذشته به شکل رکود معاملاتی بروز کرده و این وضعیت در چهار ماه ابتدای سال جاری نیز ادامه … اثر نوسانات ۶ ساله قیمت مسکن از سال گذشته به شکل رکود معاملاتی بروز کرده و این وضعیت در چهار ماه ابتدای سال جاری نیز ادامه داشته است.

  • وام فوری ۸۰۰ میلیونی با اقساط ۵میلیون ۹۰۰ هزار تومانی

    وام فوری ۸۰۰ میلیونی با اقساط ۵میلیون...

    مدیرعامل بانک مسکن با اعلام این‌که وام فوری ۸۰۰ میلیون تومانی نهضت ملی مسکن هنوز ابلاغ نشده است، گفت: تسهیلات‌دهی بانک مسکن متوقف نشده است.