بازار املاک / مسکن ایران در کما

مسکن ایران در کما

مسکن ایران در کما

بازار مسکن ایران وارد بحرانی شده که بسیاری از کارشناسان آن را «کم‌سابقه» و برخی «بی‌سابقه در ۵۰ سال گذشته» توصیف می‌کنند. رکودی که … آرمان امروز: بازار مسکن ایران وارد بحرانی شده که بسیاری از کارشناسان آن را «کم‌سابقه» و برخی «بی‌سابقه در ۵۰ سال گذشته» توصیف می‌کنند.

بازار مسکن ایران

بازار مسکن ایران وارد بحرانی شده که بسیاری از کارشناسان آن را «کم‌سابقه» و برخی «بی‌سابقه در ۵۰ سال گذشته» توصیف می‌کنند. رکودی که نه‌تنها خریدار را از بازار رانده، بلکه عملاً عرضه را نیز به صفر رسانده است. 

آپارتمان‌هایی که ساخته شده‌اند بدون مشتری مانده‌اند، و خانواده‌هایی که رویای خانه‌دار شدن را در سر داشتند، با واقعیت تلخ افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها و ناتوانی در خرید روبه‌رو هستند.

خشایار باقرپور، رئیس اتحادیه تعاونی‌های عمرانی تهران، در اظهارنظری صریح عنوان کرده که «بازار مسکن در ۵۰ سال گذشته چنین رکودی را تجربه نکرده است. 

اکنون عملاً خریدار اولی در بازار وجود ندارد». به گفته او، دیگر صحبت از رکود عمیق کافی نیست، بلکه بازار به نوعی فلج شده است؛ رکودی که هم سمت عرضه را به توقف کشانده و هم تقاضا را از میدان به در کرده است. 

در شرایط فعلی، سازندگان به دلیل کاهش بازدهی، از ساخت‌وساز فاصله گرفته‌اند. از سوی دیگر، با کاهش توان خرید مردم، تقاضای مؤثر از بازار حذف شده است. 

در این میان، مستأجران و خانه‌اولی‌ها به مهم‌ترین قربانیان این بحران تبدیل شده‌اند؛ نسلی که امید به مالکیت خانه را از دست داده است.


ریشه‌های بحران

۱. کاهش توان خرید مردم

در یک دهه اخیر، قدرت خرید خانوارها به‌شدت کاهش یافته است. افزایش نرخ تورم، جهش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی باعث شده که قیمت مسکن به‌صورت تصاعدی بالا برود، درحالی‌که درآمدها افزایش متناسبی نداشته‌اند. 

درنتیجه، فاصله بین قیمت مسکن و درآمد خانوارها به حدی رسیده که دیگر حتی تسهیلات بانکی هم توان پر کردن این شکاف را ندارند.

۲. افزایش قیمت زمین و مصالح

گرانی زمین، مصالح ساختمانی و هزینه‌های صدور مجوز، عملاً قیمت تمام‌شده ساخت را بالا برده است. این موضوع به کاهش انگیزه سازندگان برای ورود به پروژه‌های جدید منجر شده است. دولت نیز نتوانسته با سیاست‌گذاری مؤثر، هزینه‌های جانبی ساخت را کاهش دهد.

۳. نبود برنامه جامع ملی

یکی از مهم‌ترین مشکلات بازار مسکن در ایران، نبود یک نقشه راه ملی و پایدار است. طرح‌هایی مانند «مسکن مهر» و «نهضت ملی مسکن» با همه اهداف مثبتی که داشتند، به دلیل مشکلات اجرایی، ضعف زیرساخت و کم‌توجهی به بازار واقعی، موفق به ساماندهی تقاضا نشدند. 

در بسیاری از موارد، مسکن‌های ساخته‌شده بدون امکانات لازم یا در مناطق غیرجذاب ساخته شدند.

۴. سوداگری و تبدیل مسکن به کالای سرمایه‌ای

سال‌هاست که مسکن از یک کالای مصرفی به یک کالای سرمایه‌ای تبدیل شده است. بسیاری از خریداران، نه برای سکونت، بلکه برای حفظ ارزش دارایی خود وارد بازار شده‌اند.

 این وضعیت، قیمت‌ها را به‌صورت مصنوعی بالا برد و در نهایت با کاهش بازدهی، خروج این سرمایه‌گذاران از بازار، موجی از رکود را پدید آورد.

۵. نبود ابزارهای مالی مؤثر

در کشورهای توسعه‌یافته، ابزارهایی مانند «وام رهنی بلندمدت»، «لیرزینگ مسکن» یا «صندوق‌های سرمایه‌گذاری در املاک» توانسته‌اند تقاضای مؤثر را افزایش دهند. 

اما در ایران، نه‌تنها این ابزارها توسعه نیافته‌اند، بلکه محدودیت‌های بانکی و نرخ سود بالا، استفاده از وام مسکن را نیز سخت کرده است.

پیامدهای اقتصادی رکود مسکن
بازار مسکن در اقتصاد ایران همواره یکی از موتورهای رشد بوده است. رکود در این بخش به‌طور مستقیم بر رشد اقتصادی، اشتغال، و رونق صنایع وابسته تأثیر منفی گذاشته است.

 طبق آمارهای رسمی، بیش از ۱۲۰ شغل به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم با ساخت‌وساز در ارتباط هستند. توقف ساخت‌وساز به معنای تعطیلی زنجیره‌ای از فعالیت‌های اقتصادی است. 

همچنین رکود بازار مسکن باعث افزایش فشار بر بازار اجاره شده است. افزایش تقاضا برای اجاره و نبود عرضه متناسب، منجر به افزایش شدید نرخ اجاره‌بها در شهرهای بزرگ شده که فشار مضاعفی بر مستأجران وارد می‌کند.

چشم‌انداز آینده
در کوتاه‌مدت، چشم‌انداز بازار مسکن چندان روشن نیست. پیش‌بینی‌ها حاکی از ادامه رکود در نیمه دوم سال ۱۴۰۳ و حتی سال ۱۴۰۴ است. 

مگر آن‌که تحولی در سطح کلان اقتصاد رخ دهد، نرخ تورم مهار شود و سیاست‌های حمایتی واقعی از سمت دولت اعمال شود. در این میان، کارشناسان نسبت به تشدید بحران هشدار می‌دهند.

 اگر دولت نتواند راه‌حلی برای تحریک تقاضای مؤثر و تسهیل در ساخت‌وساز ارائه دهد، رکود ممکن است به سال‌های آینده نیز تسری یابد.

اصلاح اقتصاد پیش نیاز حل مساله مسکن
دکتر افشین خاندوزی، کارشناس اقتصاد شهری و بازار مسکن، تأکید می‌کند که «اصلاح بازار مسکن بدون اصلاح اقتصاد کلان ممکن نیست».

به گفته او، «وقتی تورم بالا و نرخ بهره غیرواقعی است، تسهیلات مسکن اثربخشی ندارد. قدرت خرید مردم دائماً در حال کاهش است. 

در چنین شرایطی، طرح‌هایی مانند نهضت ملی مسکن هم اگر موفق شوند، نهایتاً عرضه را افزایش می‌دهند اما تقاضا همچنان در رکود می‌ماند.»

او معتقد است باید به‌جای تمرکز بر ساخت مسکن دولتی، بسته‌های حمایتی هدفمند برای خانه‌اولی‌ها، تسهیلات ارزان‌قیمت و افزایش شفافیت بازار زمین و املاک در دستور کار قرار گیرد.

راهکارهای خروج از بحران
با توجه به پیچیدگی و عمق رکود، راهکارهای خروج از این وضعیت نیز باید چندلایه و هماهنگ باشند:

۱. کنترل تورم و تثبیت اقتصادی

اولین و مهم‌ترین گام، مهار تورم و ایجاد ثبات در اقتصاد کلان است. بدون ثبات اقتصادی، هیچ برنامه‌ای در بخش مسکن به نتیجه نمی‌رسد. دولت باید با اصلاح سیاست‌های مالی و پولی، جلوی کاهش بیشتر قدرت خرید مردم را بگیرد.

۲. ارائه تسهیلات هوشمند و قابل دسترس

وام‌های مسکن باید با نرخ سود مناسب و بازپرداخت بلندمدت در اختیار خانه‌اولی‌ها قرار گیرد. بانک‌ها باید از مدل‌های روز دنیا مانند وام رهنی با پشتوانه ملک استفاده کنند تا شرایط پرداخت برای خانوارها قابل‌تحمل باشد.

۳. اصلاح ساختار عرضه و تشویق بخش خصوصی

بخش خصوصی باید با مشوق‌های مالیاتی، اعطای زمین رایگان یا ارزان، و تضمین خرید از سوی دولت، به ساخت‌وساز بازگردد. همچنین دولت می‌تواند با حمایت از تعاونی‌های مسکن، روند ساخت را تسریع کند.
۴. راه‌اندازی بازار اجاره حرفه‌ای

توسعه بازار اجاره با قراردادهای بلندمدت، تعیین سقف اجاره‌بها و حمایت از موجر و مستأجر می‌تواند بخشی از فشار تقاضا برای خرید مسکن را کاهش دهد

۵. ایجاد پایگاه اطلاعاتی شفاف

شفاف‌سازی اطلاعات بازار املاک، قیمت‌ها، معاملات و ساخت‌وسازها می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از سوداگری و افزایش بهره‌وری سرمایه‌گذاری ایفا کند.

نتیجه‌گیری
رکود کم‌سابقه در بازار مسکن، بازتابی از بحران‌های عمیق‌تر در اقتصاد ایران است. این رکود فقط نشانه‌ای از ضعف یک بازار خاص نیست، بلکه علامتی هشداردهنده درباره کاهش شدید توان اقتصادی جامعه است. 

راهکارهای رفع این بحران تنها در حد پروژه‌های ساخت‌وساز باقی نخواهد ماند، مگر آن‌که با اصلاحات کلان اقتصادی، احیای اعتماد عمومی و سیاست‌گذاری بلندمدت همراه شود.

  •  میزان اقساط نهضت ملی مسکن اعلام شد

    میزان اقساط نهضت ملی مسکن اعلام شد

    معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی مبلغ اقساط خرید واحدهای مسکونی نهضت ملی مسکن را از دو و نیم میلیون به بالا اعلام کرد.محمود محمودزاده معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی در گفتگو با برنامه «فرامتن» شبکه افق در خصوص موضوع نهضت ملی مسکن گفت: با برنامه ریزی انجام شده در دولت جدید تأمین زمین، ارائه تسهیلاتی مانند تخفیف در مالیات ساختمان، انشعابات و مصالح ساختمانی توسط دولت انجام می‌شود و ساخت مسکن توسط اشخاص صورت می‌گیرد.

  • پرداخت تسهیلات ساخت به مالکان اراضی مسکونی درآذربایجان غربی

    پرداخت تسهیلات ساخت به مالکان اراضی...

    به مالکان اراضی مسکونی در آذربایجان غربی تسهیلات ساخت پرداخت می شود.مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان غربی با اشاره به تسهیلات خودمالکی مسکن گفت: در طرح نهضت ملی، افراد خودمالک نیز می‌توانند از تسهیلات ساخت مسکن استفاده کنند.پرداخت تسهیلات ساخت به مالکان اراضی مسکونی درآذربایجان غربی

  • جزئیات بازپرداخت تسهیلات ساخت طرح نهضت ملی مسکن برای اقشار کم درآمد

    جزئیات بازپرداخت تسهیلات ساخت طرح نهضت...

    معاونت مسکن و ساختمان در گزارشی جزئیات دو روش بازپرداخت تسهیلات ساخت طرح نهضت ملی مسکن را برای اقشارکم و متوسط درآمدی با اقساط ماهانه برای هریک از مناطق شهری و روستایی تشریح کرد.معاونت مسکن و ساختمان در گزارشی به تشریح ویژگی‌های مثبت طرح نهضت ملی مسکن برای خانوارها پرداخت.

  • راهکار کنترل قیمت مسکن چیست؟

    راهکار کنترل قیمت مسکن چیست؟

    رییس کمیسیون عمران مجلس با تاکید بر اینکه بهترین روش برای کنترل قیمت مسکن افزایش تولید است گفت: تولید بالا و مناسب مسکن می‌تواند بر قیمت تمام شده آن تاثیر بسزایی داشته و در نهایت قیمت را کاهش دهد.تولید مسکن پس از یک دوره افت با افزایش نسبی به نیم میلیون واحد در سال ۱۳۹۹ رسید. بر اساس اعلام مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۹ تعداد ۴۹۰ هزار و ۵۹۷ واحد مسکونی در پروانه‌های صادر شده برای احداث ساختمان از سوی شهرداری‌های کشور پیش‌بینی شده که نسبت به سال قبل از آن ۲۲.۸ درصد افزایش داشته است.

  • اتفاق عجیب در بازار مسکن_خرید خانه 40 درصد زیر قیمت؟

    اتفاق عجیب در بازار مسکن_خرید خانه 40...

    سرمایه‌گذاران خارجی امیدوارند که طی ماه‌های آتی روند جهش قیمت مسکن در ترکیه برای جبران افت ارزش لیر آغاز شود. بر اساس داده‌های موسسه آمار ترکیه تعداد فروش مسکن به شهروندان خارجی نزدیک به ۵۰ درصد رشد داشته است و ایرانیان اولین خریداران املاک این کشور محسوب می‌شوند. این در شرایطی است که مشکلات جدید خرید ملک در ترکیه برای سرمایه‌گذاران و بخصوص ایرانی‌ها ایجاد شده است به صورتی که سرمایه گذاران در این بخش به سختی می‌توانند دارایی‌های خود را نقد کنند و شرایط خروج سرمایه‌ها از این کشور بسیار سخت شده اس

  • ۱۵۰ خانه درشهر بیرم غیرقابل سکونت شد

    ۱۵۰ خانه درشهر بیرم غیرقابل سکونت شد

    لارستان - استاندار فارس با اعلام اینکه ۱۵۰ خانه در شهر بیرم غیر قابل سکونت شد، گفت: تسهیلات و کمک های بلاعوض به سیل زدگان بیرم پرداخت می شود. محمد هادی ایمانیه با حضور در جمع مردم منطقه سیل‌زده بیرم لارستان حضور ضمن بررسی مشکلات سیل‌زدگان، دستورهای لازم را برای شتاب بخشی به حل مشکلات آن‌ها صادر کرد.

  • پرداخت وام ساخت مسکن بدون نیاز به سپرده و خرید اوراق

    پرداخت وام ساخت مسکن بدون نیاز به سپرده...

    بر اساس اعلام وزارت راه و شهرسازی، به آن دسته از سازندگانی که قصد ساخت واحدهای مسکونی بر روی زمین‌های خود داشته باشند، تسهیلات ویژه از سوی شبکه بانکی پرداخت می‌شود.بنا بر اعلام وزارت راه و شهرسازی به آن دسته از مالکانی که قصد دارند اقدام به احداث مسکن بر روی زمین‌های خود به قصد سکونت کنند، تسهیلات نهضت ملی مسکن پرداخت می‌شود.

  • ساخت ۴۰۰ هزار واحد مسکونی توسط تعاونی‌ها

    ساخت ۴۰۰ هزار واحد مسکونی توسط...

    با توجه به آنکه مسکن سهم بسزایی در سبد هزینه خانوارهای کم درآمد دارد، استفاده از ظرفیت تعاونی‌های مسکن در ساخت و تامین مسکن ارزان قیمت می تواند به عنوان یک راهکار موثر از سوی دولت دنبال شود.مسکن نقش بسزایی در زندگی بسیاری ازخانواده‌ها دارد و به لحاظ تأثیرگذاری در سبد هزینه‌ خانوارهای کم درآمد به ویژه دهک‌های متوسط و پایین جامعه که جزو حداقل بگیرانند، از اهمیت بالایی برخوردار است.

  • رشد 19 درصدی قیمت مسکن در آمریکا

    رشد 19 درصدی قیمت مسکن در آمریکا

    مردم آمریکا در ۲۰۲۱ چقدر وام مسکن گرفتند. در سال ۲۰۲۱ رقم وام دریافتی مردم آمریکا برای خرید خانه به شکل چشم‌گیری افزایش یافت و حجم وام پرداخت شده در تاریخ این کشور بی‌سابقه بوده است.در سال ۲۰۲۱ مردم آمریکا مجموعاً ۱.۶۱ تریلیون دلار وام برای خرید خانه دریافت کردند.

  • دست دلالان را برای تغییر نرخ ها باز گذاشته است

    دست دلالان را برای تغییر نرخ ها باز...

    بازی دلالان با نرخ اجاره مسکن. نبود شفافیت در برخی معاملات از جمله مسکن، هرچند زمستان فصلی برای جا به جایی، مستاجران نیست اما نرخ اجاره مسکن برای آن حائز اهمیت است.چندی پیش بانک مرکزی در جدیدترین گزارشی که ارائه کرده اعلام کرد متوسط قیمت خرید و فروش یک متر مربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده در شهر تهران طی این ماه نسبت به ماه قبل ۱.۲ درصد افزایش و نسبت به ماه مشابه سال قبل ۱۷.۷ درصد افزایش را تجربه کرده که همین افزایش یافتن نرخ قیمت مسکن خود باعث می‌شود که نرخ اجاره هم متناسب با آن رشدپیداکند

  • افزایش قیمت مسکن در بهار امسال

    افزایش قیمت مسکن در بهار امسال

    جزییات جدید افزایش قیمت مسکن در بهار امسال در بهار امسال قیمت هر مترمربع زیربنای مسکونی ۱۰۰ درصد، هر مترمربع زمین ۱۰۴ درصد و نرخ اجاره‌ بها ۶۳ درصد رشد داشته است. متوسط قیمت فروش هر مترمربع زیربنای مسکونی معامله شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی در سطح کل کشور ۱۱ میلیون و ۵۰۳ هزار تومان با میانگین مساحت ۱۱۵ مترمربع و متوسط عمر بنای ۱۳ سال بوده است، که نسبت به فصل قبل، ۱۲.۲ درصد و نسبت به فصل مشابه سال قبل ۱۰۰.۲ درصد افزایش داشته است.

  • ویلا‌های ۸ تا ۱۰ میلیارد تومانی

    ویلا‌های ۸ تا ۱۰ میلیارد تومانی

    بر اساس آگهی‌های منتشرشده در پلتفرم‌های مختلف، از ۳ میلیون و ۷۸۲ هزار آگهی خریدوفروش مسکن در دو استان گیلان و مازندران، ۲۱.۸ درصد از آن‌ها زیر ۱۰۰ متر، ۲۵.۷ درصد بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ متر، ۲۰.۷ درصد بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر، ۲۸.۹ درصد بالای ۳۰۰ متر و ۲.۹ درصد نیز بدون مشخصات متراژ بوده است. این متراژ بیانگر این موضوع است که سهم ویلا در این استان‌ها نسبتا بالا بوده و آپارتمان‌ها نیز با قواره‌های بیشتر ساخته می‌شود.

  • طرح مسکن دولت موجب کاهش نسبی قیمت‌ها شد

    طرح مسکن دولت موجب کاهش نسبی قیمت‌ها شد

    یک روزنامه اصلاح‌طلب معتقد است آغاز اجرای طرح مسکن در دولت جدید، موجب کاهش نسبی قیمت‌ها در این حوزه شده است.بازار معاملات مسکن در آذرماه همچون ماه گذشته با رشد همراه بود به طوری‌که در این ماه شاهد رشد ۳۴ درصدی معاملات و رشد قیمتی ۱. ۸ درصدی نسبت به ماه قبل بوده‌ایم در واقع بازار مسکن تحت تاثیر سیاست‌های مسکنی دولت و وعده ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال و نگرانی سفته بازان و البته بانک‌هایی که بیشترین سهم را از مسکن احتکاری به خود اختصاص داده‌اند.

  • روستایی که در آن هیچ چیز گران نشده است

    روستایی که در آن هیچ چیز گران نشده است

    در دهکده فوگری آگسبورگ در آلمان قیمت کرایه خانه ها از سال 1520 تا به حال تغییری نکرده است. با پرداخت کمتر از یک یورو می توان به مدت یک سال در این دهکده زندگی کرد.

  • ۱۲ واحد مسکونی تخلیه شد به علت فرونشست زمین در نسیم شهر

    ۱۲ واحد مسکونی تخلیه شد به علت فرونشست...

    سرپرست شهرداری نسیم‌شهر با بیان اینکه تمامی انشعابات آنها قطع شده است، عنوا ن داشت: بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد فرونشست این قنات تا حیاط این چند ساختمان ادامه دارد؛ اگر میزان فرونشست تا همین اندازه باشد با تزریق بتن مشکل را حل می‌کنیم در غیر این‌صورت ماجرا فرق می‌کند.

  • چرا پرداخت ودیعه مسکن برای بانک‌ها نمی‌صرفد؟

    چرا پرداخت ودیعه مسکن برای بانک‌ها...

    دبیر کمیسیون حقوقی بانک‌ها و موسسات اعتباری خصوصی با بیان اینکه الزام بانک‌ها به پرداخت تسهیلات تکلیفی با نرخ پایین‌تر از نرخ مصوب شورای پول و اعتبار یا با نرخ سود پایین‌تر از قیمت تمام شده منابع بانکی به زیان سپرده گذاران و صاحبان سهام بانک‌هاست، گفت: نرخ سود ۱۳ درصدی تسهیلات تکلیفی ودیعه مسکن در جایی که بانک مرکزی سود علی‌الحساب سپرده‌های بانکی را ۱۵ درصد تعیین کرده است، توجیه اقتصادی ندارد.

  • املاکی که در رهن بانک هستند چگونه نقل و انتقال پیدا می‌کنند؟

    املاکی که در رهن بانک هستند چگونه نقل و...

    هنگام خرید و فروش ملک رهنی، گاه لازم است سند از رهن بانک آزاد شود و گاه به این اقدام نیاز نیست. در هر صورت، اگر قصد خرید یا فروش ملک رهنی را دارید، باید نکاتی را رعایت کنید. بانک‌ها برای وام‎ها و تسهیلات اعطایی، ضمانت اجرای مشخصی را در نظر می‌گیرند.

  • بعد از گورخوابی نوبت به اتوبوس خوابی رسید

    بعد از گورخوابی نوبت به اتوبوس خوابی...

    ۱۲ تا ۲۵ هزار تومان هزینه یک شب بی‌آرتی خوابی در تهران است. بسیاری به جای اجاره خانه اینجا می‌خوابند. البته بی‌آرتی خوابی چندان هم راحت نیست، حداقل تا صبح باید پنج بار اتوبوس‌ عوض کنند و چند دقیقه بین هر بار پیاده و سوار شدن سرما را تحمل کنند.

  • آخرین وضعیت وام مسکن ملی

    آخرین وضعیت وام مسکن ملی

    جزئیات جدید نحوه اعطای وام نهضت ملی مسکن اعلام شد_نحوه اعطای وام در طرح نهضت ملی مسکن اعلام شد. آخرین وضعیت وام مسکن ملی | جزئیات جدید نحوه اعطای وام نهضت ملی مسکن اعلام شد

  • قیمت آپارتمان با عمر بنای یک تا ۳۰ سال در تهران

    قیمت آپارتمان با عمر بنای یک تا ۳۰ سال...

    قیمت آپارتمان در تهران با عمر بنای بین یک تا ۳۰ سال را می‌توانید در این گزارش مشاهده کنید. براساس مشاهدات میدانی در مناطق مختلف تهران با توجه به امکانات اطراف منزل و موقعیت آن قیمت‌های مختلفی را می‌بینیم. در این گزارش از مناطق ۲۲ گانه تهران یک مورد قیمت مسکن را با عمر بنای بین یک تا ۳۰ سال و متراژ بین ۴۰ تا ۲۰۰ متر گردآوری کردیم.

  • وام مسکن هنرمندان پرداخت می‌شود

    وام مسکن هنرمندان پرداخت می‌شود

    با امضای تفاهم‌نامه اعطای تسهیلات خرید و ساخت مسکن بین بانک مسکن و وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی؛تفاهم‌نامه اعطای تسهیلات خرید و ساخت مسکن بین بانک مسکن و وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با هدف تامین تسهیلات مسکن به هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی امضا شد.