محله های شهری / محله تجریش در تهران

محله تجریش در تهران

محله تجریش در تهران

تجریش یکی از محله‌های کلانشهر تهران است. میدان تجریش (سر پل تجریش) که نقطهٔ پایانی خیابان ولیعصر است، یکی از مکان‌های تجاری و شلوغ تهران به‌شمار می‌رود. بازار قدیم تجریش هم مابین میدان تجریش (سر پل تجریش) تا میدان قدس (تجریش قدیم) قرار دارد و از بازارهای مهم تهران شمرده می‌شود. مسیری از تجریش می‌گذرد با پلی بر روی آن که به سر پل تجریش معروف است و امروزه همان بخش اصلی میدان تجریش است. سر پل تجریش در گویش محلی فارسی تجریش در قدیم گوگَل نامیده می‌شد که به معنی «[پلِ] گلهٔ گاو» است.

پیشینه
هزار سال پیش نام تجریش را طجرشت می‌نوشتند که یکی از روستاهای شهرری بوده است .

چنان‌که نجم‌الدین راوندی در شرح سلطنت طغرل سلجوقی آورده‌است:
آنگاه سلطان از تبریز به سوی شهرری رفت تا زفاف به دار الملک باشد.
 اندک مایه رنج بر وی مستولی شد، به قصران بیرونی، به در ری به دیه (روستا) طجرشت (تجریش) از جهت خنکی هوا نزول فرمود، چه حرارت هوا به‌غایت بود(به سال ۴۵۵ ق).

جالب اینجاست که طغرل در همان تجریش وفات یافت و جنازه‌اش برای دفن به شهرری منتقل شد. البته مقبرهٔ متبرکهٔ صالح ابن موسی کاظم، برادر امام هشتم شیعیان نیز دلیل دیگری بر قدمت این منطقه می‌باشد. زمانی که او خبر ولیعهدی برادرش را می‌شنود از عراق راهی ایران می‌شود. گویا شخصی به نام حسن بهبهانی در پل کرخ که همان کرج امروزیست در تعقیب امامزاده بود که او را در باغ گلشن قریهٔ تجریش در کنار همان درخت چنار کهنسال به شهادت می‌رساند. اهالی این منطقه به احترام انتصاب وی به ائمه، برای وی گنبد و بارگاه می‌سازند. دربارهٔ مناطق دیگر شمیران اطلاعاتی از گذشتهٔ دورتر وجود دارد. اما هنوز دربارهٔ تجریش اطلاعات بیشتری نیست.

جغرافیا

تجریش در دامنهٔ رشته کوه البرز است و میدان تجریش در ارتفاع ۱۶۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.

آب و هوای تجریش معتدل و متمایل به سرد است. بیشینهٔ دمای آن در تابستانها ۳۶ درجه و کمینهٔ آن در زمستان‌ها ۲۰- درجه است.

در تجریش قنات‌های متعددی وجود داشته‌است و برخی از آن‌ها هنوز هم آب‌دهی دارند. از جمله قنات امامزاده صالح (مظهر آن در صحن امامزاده)، قنات محمدیه، قنات مقصودبک در کنار رود دربند، قنات سرپل تجریش و قنات کهریزک که مظهر آن در تکیهٔ پایین تجریش بوده‌است.






جمعیت

جمعیت شهر تجریش در ۱۳۳۵ شمسی، ۲۶٬۵۲۵ تن و در سرشماری ۱۳۶۵ شمسی حدود ۴۰٬۰۰۰ تن بود. در سرشماری ۱۳۷۵ شمسی، به علت متصل بودن تجریش به شهر تهران و قرارگرفتن در محدوده تهران بزرگ، جمعیت آن همراه با جمعیت تهران ذکر شد. از خانواده‌های قدیمی تجریش می‌توان به خانواده‌های اربابی، مرادی، مفیدی، ارشدی، امامی، ذاکری، رمضانی، صالحی، مددی، فوقانی، سامعی، زیبایی، رویگری و اصغری که بعضاً با یکدیگر پیوند خانوادگی نیز دارند، اشاره کرد.

گویش تجریشی


نقشهٔ زبانی استان تهران، رنگ سبز تیره زبان مازندرانی، رنگ سبز روشن گویش‌های انتقالی بین فارسی و مازندرانی، رنگ زرد زبان فارسی
گویش قدیمی تجریشی یکی از گویش‌های زبان فارسی بوده‌است که امروزه تا حد زیادی منقرض شده‌است. حبیب برجیان، زبان‌شناس ایرانی، که بررسی کامل تمام منابع در دسترس از گویش تجریشی را انجام داده در پایان تحقیق خود (دریافت متن تحقیق) می‌نویسد: «بررسی ژنتیکی گویش تجریش این امر را تأیید می‌کند که تجریشی، علی‌رغم تغییرات جزئی نسبت به فارسی استاندارد امروزی، تفاوتی با گروه فارسی (زبان‌های ایرانی جنوب غربی) نشان نمی‌دهد. در ریخت‌شناسی فعل است که در تجریشی یک تأثیر بزرگ از زبان‌های حاشیه دریای خزر پیدا می‌کنیم که به واسطه پیوندهای قدیمی اجتماعی-اقتصادی با نواحی شمال کشور بر این گویش تأثیرگذار شده‌است؛ بنابراین می‌توانیم تجریشی و دیگر گویش‌های شمیرانی را فارسی با تاثیرگیری قابل توجه از گویش‌های حاشیه دریای خزر بدانیم.»

حبیب برجیان در ادامه می‌نویسد: «با کمال تعجب، ما در گویش تجریش و دیگر روستاهای قدیم شمیران هیچ اثری از زیربنای شاخه زبان‌های ایرانی شمال غربی نمی‌یابیم … و تنها چیزی که در این میان می‌توان یافت لایه صرفی نسبتاً سطحی است که از گویش‌های خزری جذب شده‌است. این نشان‌دهنده آن است که تجریش، شمیران، ری و سکونتگاه‌های مجاور آن از دورانی بسیار اولیه فارسی‌زبان بوده‌اند.

گویش‌های انتقالی بین فارسی و مازندرانی را گویش‌های فارسی-مازندرانی نامیده‌اند که در مناطق شمالی‌تر از شمیران نظیر آهار، اوشان و فشم گویش می‌شود. دانشنامه ایرانیکا درباب زبان منطقه قصران آورده‌است که باید به دو بخش باید تقسیم شود. زبان بومیان شمال و شمال شرق منطقه بخش درونی قصران نزدیکی بسیار زیادی به زبان مازندرانی دارد. گویش منطقه جنوبی از اوشان در مرکز تا جاجرود و تجریش در جنوب شمیران حالت انتقالی بین فارسی و مازندرانی دارد و تأثیراتی از زبان‌های حاشیه دریای خزر را نشان می‌دهد.والنتین ژوکوفسکی خاورشناس و زبان‌شناس روس اواخر قرن ۱۹ میلادی در سفری که به ایران داشت در حوالی شمیران با گویش تجریشی آشنا شده و در آثارش به این گویش اشاره می‌کند.

ترابری

مترو ؛

اولین ایستگاه خط یک متروی تهران (تجریش - کهریزک) با نام ایستگاه مترو تجریش در مجاورت میدان قدس واقع شده‌است.

اتوبوسرانی؛

از قدیم خطوط اتوبوسرانی مختلفی از دو میدان اصلی یعنی میدان قدس و پل تجریش به مناطق مختلف سرویس رسانی داشته و دارند که به تفکیک خطوط اتوبوسرانی منتهی به این میدان‌ها خطوط ذیل می‌باشد:
"پایانه تجریش": این محل پیش از این معروف به پل تجریش بود و خطوط مختلفی به مقاصد میدان امام خمینی، میدان هفت تیر، میدان آرژانتین، متروی شهید حقانی، میدان دربند، جمالزاده (میدان انقلاب)، متروی نواب، پایانه آزادی، میدان صنعت دایر بود که همگی آنها منحل شده‌اند و خطوط باقی مانده عبارتند از:

  • خط ۱۰۷ میدان راه‌آهن به پایانه تجریش در مسیر خیابان ولیعصر (عج) از منیریه، سه راه جمهوری، چهارراه ولیعصر، میدان ولیعصر، پارک ساعی، میدان ونک، پارک ملت، پل پارک وی، باغ فردوس
  • خط ۲۱۸ درکه به پایانه تجریش در مسیر خیابان درکه، بلوار رشید الدین فضل‌الله، خیابان مقدس اردبیلی، خیابان ولیعصر
  • خط ۲۱۹ میدان جماران به پایانه تجریش در مسیر خیابان جماران، خیابان باهنر (نیاوران)، میدان قدس، خیابان شهرداری و میدان تجریش
  • خط ۲۲۰ میدان ازگل به پایانه تجریش در مسیر خیابان ازگل، بلوار نیروی زمینی، مینی سیتی، بلوار ارتش، خیابان موحد دانش (اقدسیه)، خیابان پاسداران، خیابان لواسانی (فرمانیه)، خیابان باهنر (نیاوران)، میدان قدس، خیابان شهرداری و میدان تجریش
  • خط ۲۲۵ پایانه شهید دستواره به پایانه تجریش در مسیر نوبنیاد، خیابان پاسداران، میدان اختیاریه، خیابان شهید کلاهدوز (دولت)، خیابان شریعتی، میدان قدس، خیابان شهرداری و میدان تجریش
  • خط ۲۹۸ شهرک قائم به پایانه تجریش در مسیر خیابان‌های شهرک قائم، بلوار ارتش، بلوار اوشان، دارآباد، خیابان پور ابتهاج (دارآباد)، خیابان باهنر (نیاوران)، میدان قدس، خیابان شهرداری و میدان تجریش
  • "میدان قدس": این محل پیش از این دارای خطوطی به مقاصد میدان امام خمینی، میدان هفت تیر، پایانه شهید قندی (سید خندان)، میدان اختیاریه بود هم‌اکنون خطوط ذیل در این میدان دایر است:

  • خط ۳۰۳ میدان قدس به پیچ شمیران در مسیر خیابان شریعتی، پل صدر، خیابان شریعتی، پل سیدخندان، سهروردی، خیابان مطهری و ملک و خیابان شریعتی تا پیچ شمیران
  • خط ۳۸۷ میدان قدس به میدان رسالت در مسیر خیابان شریعتی، پل صدر، بزرگراه صدر، بزرگراه بابایی، بزرگراه امام علی، لویزان، شمس‌آباد، بزرگراه‌های امام علی و رسالت

خیابان‌ها و اماکن پیرامون

در گذشته به میدان قدس کنونی، میدان تجریش گفته می‌شد و به میدان تجریش کنونی، سرپل تجریش گفته می‌شد که با نامگذاری‌های جدید خیابان‌ها در بعد انقلاب دچار تغییر شد.

خیابان‌ها و کوچه‌هایی که به میدان تجریش (پل تجریش) می‌پیوندند به ترتیب پادساعتگرد عبارتند از خیابان شهرداری، فنا خسرو (خیابان ثبت)، غلام جعفری (جعفرآباد)، جلالوند (ارم)، ملکی (سعدآباد)، ولی‌عصر، دربندی (مقصودبیک). خیابان شهرداری بین میدان تجریش (سرپل تجریش) و میدان قدس (میدان تجریش) قرار دارد و گوگل کوچه‌ای است که به امامزاده صالح ختم می‌شود. خیابان‌های بوعلی، صاحبی، آشتیانی منفرد و حکمت از جمله خیابان‌هایی هستند که دارای استاندارد خیابان سازی نیستند و نیز این خیابان‌ها جزء مناطق قدیمی و فرسودهٔ تجریش قرار دارند.

اماکن مهم پیرامون میدان تجریش:


  • امامزاده صالح
  • شهرداری منطقه ۱ تهران (شمیران)
  • تکیه تجریش
  • بازار تجریش
  • کاخ موزه سعدآباد
  • بیمارستان شهدای تجریش
  • ایستگاه متروی تجریش
  • فرمانداری شمیرانات
  • اداره پست تجریش
  • اداره برق تجریش
  • بنیاد شهید شمیرانات
  • سازمان تأمین اجتماعی شمیران
  • مرکز خرید قائم
  • مرکز خرید تندیس
  • مرکز خرید البرز
  • مرکز خرید میری
  • مرکز خرید بعثت
  • مرکز خرید ارگ تجاری
  • امامزاده قاسم

  • محله وحیدیه در تهران

    محله وحیدیه در تهران

    وحیدیه یکی از شهرهای استان تهران در ایران است. این شهر در بخش جوقین قرار دارد. شهر وحیدیه در ۲۰کیلومتری کلانشهر تهران واقع شده‌است. شهر وحیدیه به مرکزیت بخش جوقین یکی ازشهرهای زیبا وخوش آب وهواست این شهر از ادغام روستاهای جوقین، شفیع آباد، اسماعیل‌آباد، قصبه و قُصطانک تشکیل شده‌است.

  • محله پونک تهران

    محله پونک تهران

    پونک محله ای در شمال تهران است که در منطقه ۲ و ۵ شهرداری تهران واقع شده‌است. طبق آخرین آمار سرشماری سال ۱۳۹۰، این محله حدود ۲۹۰۰۰ نفر جمعیت دارد. جایگاه جغرافیایی و شهری محدوده مرزی این محله از از شمال به بزرگراه هاشمی رفسنجانی (نیایش)، از جنوب به بزرگراه شهید همت، از شرق به رودخانه پونک (بوستان نهج البلاغه) و از غرب به بزرگراه ستاری منتهی می‌شود.

  • محله جُردَن تهران

    محله جُردَن تهران

    بلوار نلسون ماندلا (نام‌های پیشین: خیابان آفریقا، خیابان جُردَن) یکی از خیابان‌های شناخته شدهٔ شمال شهر تهران است. این خیابان در میان مردم بیشتر با نام خیابان جُردن شناخته می‌شود.

  • محله دزاشیب در تهران

    محله دزاشیب در تهران

    دِزاشیب محله‌ای است در شمال تهران واقع در شمیران که در شرق تجریش واقع شده‌است، از شمال به جماران و نخجوان، از جنوب به تپه‌های قیطریه، از غرب به خیابان شریعتی و از شرق به چیذر و فرمانیه محدود می‌شود. قسمت شمالی دزاشیب را محله بالا و قسمت جنوبی آن را محله پایین می‌گویند.

  • محله فرمانیه در تهران

    محله فرمانیه در تهران

    فَرمانیه منطقه‌ای مرفه‌نشین در شمیران، واقع در شمال کلانشهر تهران است. این محله که در منطقه ۱ شهرداری تهران و شهرستان شمیرانات قرار دارد، به‌عنوان یکی از گران‌قیمت‌ترین مناطق مسکونی تهران شناخته می‌شود.

  • محله کامرانیه در تهران

    محله کامرانیه در تهران

    کامرانیه محله‌ای در شمیران، واقع در شمال کلانشهر تهران است. این محله که در منطقه ۱ شهرداری تهران و شهرستان شمیرانات قرار دارد، یکی از گران‌قیمت‌ترین مناطق مسکونی تهران محسوب می‌شود.

  • محله آجودانیه در تهران

    محله آجودانیه در تهران

    آجودانیه، یکی از محله‌های اعیان‌نشین و لوکس واقع در شمال کلانشهر تهران و شهرستان شمیرانات است. این محله که در منطقه ۱ شهرداری تهران واقع شده‌است، یکی از گران‌قیمت‌ترین مناطق مسکونی تهران به حساب می آید و ساختمان های مدرن و لوکس بسیاری در این محله وجود دارد. این محله به دلیل خیابان عریض آجودانیه و کوچه های نسبتا اصولی و همچنین از آنجایی که بافت های قدیمی این منطقه اکثرا باغات با قواره زمین های بزرگ بوده اند،

  • محله اقدسیه (تهران)

    محله اقدسیه (تهران)

    اَقْدَسیه، یکی از محله‌های اعیان‌نشین شمال شرق تهران و منطقه شمیران است. این محله در منطقه ۱ شهرداری تهران و شهرستان شمیرانات واقع است. خیابان اقدسیه (برادران شهید موحد دانش) در شرق از میدان اقدسیه در انتهای بزرگراه ارتش آغاز شده، در میانه راه خیابان آجودانیه را قطع می‌کند و در غربی‌ترین نقطه به سه‌راه اقدسیه در تقاطع خیابان پاسداران منتهی می‌شود. این محله از شمال با آجودانیه و کاشانک، از غرب با فرمانیه، از شرق با اراج و از جنوب با میدان نوبنیاد همسایه است.

  • سوهانک تهران

    سوهانک تهران

    سوهانَک، روستایی از روستا های شمیران در شمال شرقی تهران است که حدود ۱۵٫۵ کیلومتر از مرکز این شهر فاصله دارد. موقعیت جغرافیایی سوهانک، ۳۵ درجه شمالی و ۵۱ درجه شرقی است. این محله از جنوب به بلوار ارتش یا همان جاده مینی‌سیتی-لشکرگ، از شمال به دامنه جنوبی البرز، و از سوی شرق به گردنه قوچک منتهی می‌شود. محله سوهانک ۱۸۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و با گسترش شهر تهران اکنون جزئی از این شهر و محله‌ای از بخش شمیران تهران به‌شمار می‌آید.

  • محله اوین تهران

    محله اوین تهران

    اِوین، نام محله‌ای از شهرستان شمیران در شمال شهر تهران است. این محله جزئی از منطقه ۱ شهرداری تهران است. ناحیه کوهستانی اوین به عنوان بخشی از ناحیه کوهستانی البرز مرکزی از شرق به تپه‌های علی‌آباد ولنجک، از غرب به ارتفاعات حصارک، از شمال به ارتفاعات توچال و شاه‌نشین و از جنوب به ناحیه اوین و سعادت آباد محدود می‌گردد. میزان متوسط بارندگی سالیانه ۴۰۰–۳۰۰ میلی‌متر و میزان متوسط دمای سالیانه ۱۶٫۷ درجه سانتی گراد است

  • شهرک امید تهران

    شهرک امید تهران

    شهرک امید (شهرک فرحناز پیشین) یکی از شهرک‌های مسکونی تهران است که در شمال شرقی این شهر در مجاورت پارک جنگلی لویزان قرار گرفته‌است. این شهرک شامل ۱۹۴۶ واحد مسکونی در قالب ۱۸ برج و ۵۴ خانهٔ ویلایی است و جمعیت ساکن در آن حدوداً ۸۰۰۰ نفر برآورد می‌شود. این شهرک در میان جنگل لویزان و بوستان جنگلی یاس در محدوده شمیرانات واقع شده و در منطقه چهار شهرداری تهران قرار دارد.

  • محله خیابان عین‌الدوله در تهران

    محله خیابان عین‌الدوله در تهران

    خیابان ایران (اسامی سابق این خیابان: عین الدوله / سقاباشی) بخشی از محله دولت سابق، از محلات قدیمی تهران به‌شمار می‌آید که از نظر جغرافیایی حدفاصل خیابان آبشار (خیابان عبدالرضا شیرازی) تا چهارراه آبسردار (خیابان مجاهدین اسلام) و در نزدیکی میدان بهارستان و مدرسه سپهسالار (مدرسه عالی مطهری فعلی) قرار دارد. در این محله بازارچه، حمام و سقاخانه‌ای وجود دارد.

  • محله کیان‌شهر در تهران

    محله کیان‌شهر در تهران

    کیان‌شهر، شهری در بخش طغرالجرد شهرستان کوهبنان در استان کرمان ایران است. این شهر، مرکز بخش طغرالجرد است.

  • کوی سیزده آبان تهران

    کوی سیزده آبان تهران

    کوی سیزده آبان کوی ۱۳ آبان در ناحیه ۳ منطقه ۲۰ تهران قرار دارد. این محله در سال ۱۳۴۲ شمسی ساخته شده‌است و پیش از انقلاب به نهم آبان شهرت داشت. علت این نام گذاری روز تولد رضا پهلوی فرزند بزرگ محمدرضاشاه و ولیعهد وی بود، ولی بعد از انقلاب به مناسبت روز دانش آموز ۱۳ آبان نام گرفت. محله ۱۳ آبان دارای ۸۸ کوچه می‌باشد؛ و نام کوچه‌ها از ماه‌های سال گرفته شده‌است. سیزده آبان اولین محله تهران بود که از لوله‌کشی گاز استفاده شد.

  • محله نازی‌آباد در تهران

    محله نازی‌آباد در تهران

    نازی‌آباد، از محله‌های جنوب شهر تهران است. این محله در شمال شرقی محله خزانه، شمال غربی محله جوادیه، غرب محله خانی‌آباد، در شرق بوستان ولایت و در جنوب راه‌آهن تهران قرار دارد.

  • محله بریانک تهران

    محله بریانک تهران

    ریانَک یکی از قدیمی‌ترین محله‌های تهران است. بریانک در قدیم بخشی از دهستان غار در بخش ری شهرستان تهران به حساب می‌آمد و ۱۰۰ نفر جمعیت داشته‌است؛ ولی امروزه در شهر تهران قرار دارد. علت نامگذاری این محله به بریانک این بوده‌است؛ که یکی از شاهان بریانی در این محله می‌خورده‌است و به بریونک معروف بوده‌است.

  • محله طرشت تهران

    محله طرشت تهران

    طَرَشت از محلات قدیمی تهران واقع در شمال شرقی میدان آزادی بوده که از روستاهای قدیمی و شهرهای کنونی تهران به‌شمار می‌آید که بعضاً قدمت آن را تا زمان سلجوقیان دانسته‌اند.

  • محله فرحزاد تهران

    محله فرحزاد تهران

    فَرَحزاد، محله‌ای واقع در شمال تهران و شميرانات است که از بزرگراه یادگار امام، جاده فرحزاد و بلوار فرحزادی شهرک غرب قابل آمد و شد است. فرحزاد از محلات تهران است و جزئی از منطقه ۲ شهرداری تهران به حساب می‌آید.

  • محله کن (تهران)

    محله کن (تهران)

    بخش کن نام اولین بخش تهران شامل ۴چهار قریه ودهستان: کن، شمیران، شهرستانک، خور و ارنگه در گذشته بوده‌است. روستا، دهکده، قریه، رود، محله و بخش شهرستان تهران و استان تهران است. ولایت ری (یا همان استان تهران امروزی) از باستان چندین دهکده و روستا داشته‌است که یکی از معروف‌ترین آن‌ها کن است. یکی از مناطقی که در اسناد تاریخی نامش از توابع ری در کنار کرج و تهران آمده کن می‌باشد. البته درحال حاضر کن را با نام محله کن واقع در شمالغرب تهران و منطقه ۵ شهرداری تهران می‌شناسند.

  • محله نارمک تهران

    محله نارمک تهران

    نارمَک نام محله‌ای واقع در شرق تهران است. در گذشته دهی در ۹ کیلومتری جنوب شرقی تجریش و ۵ کیلومتری راه شوسهٔ دماوند به تهران بوده است.

  • محله تهران‌نو در تهران

    محله تهران‌نو در تهران

    تهران‌نو نام محله‌ای واقع در شرق تهران پایتخت ایران است که در منطقه ۱۳ شهری تهران واقع شده‌است. محله تهران‌نو از شمال به محله‌های نارمک، تهران‌پارس و خیابان دماوند، از شرق به پارك جنگلي سرخه حصار، از جنوب به دوشان‌تپه و خیابان پیروزی و از غرب به محله‌های نیروی هوایی و پل تهران نو متصل است.