بازار املاک / سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

 سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

ایرانی‌ها بیشتر اجاره‌نشین‌اند یا آلمانی‌ها؟/ چرا مردم سوئیس خانه نمی‌خرند؟ چند درصد از ایرانی‌ها صاحب‌خانه هستند و چند درصد از آنها اجاره‌نشین‌اند؟ این پرسش در سال‌های مختلف در ایران پاسخ‌های مختلفی گرفته، اما از آنجا که مسکن همواره مهم‌ترین موضوعِ اقتصادی در سطح اقتصاد خُرد برای ایرانی‌ها بوده است، پاسخ به این پرسش هم اهمیتی دو چندان پیدا می‌کند.

آمارهای مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که حدود ۶۷ درصد از جمعیت شهری کشور در آن سال در واحدهایی سکونت داشته‌اند که مالک آن بوده‌اند. این شاخص برای مناطق روستایی در آن سال معادل ۸۶ درصد بوده است.

همین آمارها نشان می‌دهند که در سال ۱۳۹۸، حدود ۲۴٫۱ درصد از شهرنشینان ایرانی اجاره‌نشین بوده‌اند و وضعیت اقامت ملکی حدود ۸٫۹ درصد هم در گروه «سایر» قرار می‌گرفته که به این معنی است که آنها وضعیت سکونت‌شان را مشخص نکرده‌اند. (وضعیت در روستاها البته متفاوت است.)

همین آمارها، بیش و کم در سراسر دهه ۱۳۹۰ خورشیدی ثابت بوده‌اند: در سراسر این دهه تقریبا همیشه بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از خانوارهای شهری در ایران مالک خانه بوده‌اند و نزدیک به ۲۵ درصد هم اجاره‌نشین. اما آیا در کشورهای دیگر هم وضع به همین ترتیب است؟

خانه‌دارها و اجاره‌نشین‌ها

واقعیت این است که این موضوع، به شدت به فرهنگ، وضعیت اقتصاد کلان، سابقه بخش مسکن و چندین و چند عامل دیگر بستگی دارد. به این ترتیب، کشورهای مختلف در دنیا هم از این نظر وضعیت‌های متفاوتی را تجربه می‌کنند.

به عنوان نمونه، داده‌های «یورواستات» (Eurostat) که در واقع همان اداره آمار اتحادیه اروپا است، نشان می‌دهد که شهروندان رومانی در شرق اروپا تقریبا همگی صاحب‌خانه‌اند. در سال ۲۰۱۹ میلادی، تقریبا ۹۶ درصد از جمعیت این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند. (همه آمارهایی که در ادامه می‌خوانید، جمعیت ۱۸ تا ۶۴ ساله‌ها را در هر کشور در بر می‌گیرد.)

نسبت اجاره‌نشینی و مالکیت خانه‌های مسکونی در ترکیه، تقریبا مشابه ایران است.

این آمار در مجارستان به حدود ۹۱٫۳ درصد و در اسلواکی و لیتوانی هم به حدود ۹۰ درصد می‌رسد. از میان کشورهای غیراروپایی هم لائوس با نزدیک به ۹۶ درصد از مجموع جمعیت، بیشترین تعداد مالکان خانه‌های شخصی را دارد.

روس‌های خانه‌دار و سوئیسی‌های اجاره‌نشین

داده‌های سایت «استاتیستا» (Statista) در سال ۲۰۲۱ میلادی نشان می‌دهد که در روسیه، حدود ۸۷ درصد از شهروندان مالک خانه بوده‌اند و سهم اجاره‌نشینی از بازار مسکن در این کشور هم تنها ۱۱ درصد بوده است. (دقت کنید که جمع این دو الزاما برابر با ۱۰۰ درصد نیست.)

چینی‌ها هم وضعیت مشابهی را تجربه می‌کنند. در چین، حدود ۸۳ درصد از جمعیت صاحب‌خانه‌اند و ۱۴ درصد از جمعیت هم اجاره‌نشین. در میان کشورهای اروپایی هم ایتالیا صاحب‌خانه‌های بیشتر و اجاره‌نشین‌های کمتری دارد: در این کشور ۷۱ درصد از شهروندان مالک خانه هستند و ۲۴ درصد اجاره‌نشین‌اند.

با این همه، وضعیت برای برخی کشورهای به شدت توسعه‌یافته اروپایی متفاوت است. در فرانسه، سهم مالکان واحدهای مسکونی و اجاره‌نشین‌ها تقریبا مساوی است: در این کشور حدود ۵۰ درصد از جمعیت مالک‌اند و حدود ۴۷ درصد هم اجاره‌نشین. (باز هم دقت کنید که قرار نیست الزاما جمع این دو برابر با ۱۰۰ درصد باشد!)

بحران خانه‌های خالی گریبان کشورهایی مانند چین را هم گرفته است.

در آلمان، بخش عمده جمعیت اجاره‌نشین هستند: ۳۵ درصد مالک خانه و ۶۴ درصد اجاره‌نشین‌اند. سوئیسی‌ها هم به دلیل قیمت‌های بالای ملک در این کشور، ظاهرا چاره‌ای جز اجاره‌نشینی ندارد و سوئیس از این نظر، ظاهرا در اروپا بی‌رقیب است. در این کشور، حدود ۶۸ درصد از جمعیت اجاره‌نشین‌اند و حدود ۳۱ درصد هم مالک‌اند. (شهر-کشورهای خاص مانند «موناکو» را در نظر نگرفته‌ایم.)

در کشورهایی مانند نیجریه، وضعیت مالکیت خانه‌های مسکونی حتی عجیب‌تر است. در این کشور که بزرگ‌ترین اقتصاد قاره آفریقا را دارد، تنها حدود ۲۵ درصد از جمعیت مالک خانه هستند. وضعیت در ترکیه هم تا اندازه‌ای شبیه به ایران است. داده‌های «یورواستات» نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۹ میلادی، نزدیک به ۶۰ درصد از جمعیت در این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند.

اما آیا این آمارها می‌توانند چیزی راجع به اقتصاد کشورهای مختلف به ما بگویند؟ بالا بودن آمار مالکیت واحدهای مسکونی در یک کشور، می‌تواند همزمان نشانه‌ای از چند چیز مختلف باشد: بالا بودنِ حجم ساخت‌وساز واحدهای مسکونیِ جدید، عدم رشد چشم‌گیرِ جمعیت در سال‌های اخیر و حتی «بُعد خانوار» (تعداد افرادی که در هر خانواده با هم زندگی می‌کنند).

برخی تحلیل‌ها می‌گویند میزانِ بالای اجاره‌نشینی در کشورهایی مانند آلمان، به دلیل حجم گسترده تخریب منازل مسکونی در جریان جنگ‌های جهانی و عدم جایگزینی آنها بوده است. علاوه بر این، در کشوری مهاجرپذیر مانند آلمان، تقاضا برای واحدهای مسکونی جدید سریع‌تر از ساخت واحدهای مسکونی جدید رشد می‌کند و به همین دلیل کمبود مسکن همواره جدی است.

چرا با وجود این همه خانه خالی، هنوز هم تهیه مسکن برای ایرانی‌ها دشوار است؟

یک تفاوت دیگر هم میان ایران و آلمان جالب توجه است. جمعیت دو کشور کم و بیش یکسان است، اما تعداد خانوارها در دو کشور به شدت متفاوت است و به همین دلیل، تقاضا برای مسکن هم در آلمان بالاتر است.

چرا این همه خانه خالی داریم؟

در واقع، آمارها نشان می‌دهند که حدود ۴۰ درصد از تمام خانوارهای آلمانی «تک‌نفره» هستند، در حالی که در ایران، تنها حدود ۹ درصد از خانوارها تک‌نفره‌اند. به این ترتیب، نزدیک به ۱۶ میلیون آلمانی تنها زندگی می‌کنند، در حالی که در ایران، نزدیک به ۹ میلیون نفر چنین وضعیتی دارند.

اما کمبود مسکن، دلایلی دیگری هم دارد. در ایران، واحدهای مسکونی خالی از سکنه بسیار زیادی وجود دارد، اما با وجود آنکه تقاضا برای خرید مسکن هم بالا است، این خانه‌های خالی نمی‌توانند پاسخگویِ تقاضا باشند. اما چرا چنین است؟

محمود محمودزاده، معاون وزیر راه و شهرسازی در دولت حسن روحانی، دقیقا یک سال پیش (در فروردین ماه سال ۱۴۰۰) گفته بود که تعداد خانه‌های خالی از سکنه در ایران، تقریبا ۱۰ برابرِ کشور انگلیس است. این در حالی است که جمعیت انگلیس از ایران کمتر است.

به گفته معاونِ وقتِ وزارت راه و شهرسازی، در آن زمان حدود ۲٫۵ میلیون واحد مسکونی خالی از سکنه در ایران وجود داشته که تقریبا معادل ۱۰ تا ۱۱ درصد از کل آمار موجودیِ خانه‌های مسکونی در ایران را تشکیل می‌داده است. (سرشماری عمومیِ نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، سهم خانه‌های خالی از سکنه از کل موجودیِ مسکن در ایران را حدود ۱۱٫۳ درصد نشان می‌داد.)

نخست اینکه آمارهای جهانی در این زمینه هم گونه‌گون هستند: در بسیاری از کشورها سهم خانه‌های خالی از کل موجودیِ مسکن حدود ۱۰ درصد است، اما در کشورهای موفق در زمینه سیاست‌های مسکن، همچون فرانسه و بریتانیا، این آمار به ترتیب برابر با ۷ درصد و ۳ درصد است.

سهم اجاره‌نشین‌ها از کل بازار مسکن در ایران در یک دهه گذشته تقریبا ثابت بوده است.

به نظر می‌رسد که دلیل بروز این وضعیت در ایران، عدم آمایش سرزمینیِ مناسب، کاهش شدید قدرت خرید خانوار و تغییرات به‌نسبت سریعِ جمعیتی و اقتصادی بوده است: بر اساس آمارها، حدود ۶۵ درصد از خانه‌های خالی از سکنه در ایران بالاتر از ۱۰۰ مترمربع مساحت دارند. 

در تهران، عمده این خانه‌ها هم در مناطق گران‌قیمتِ شهر قرار گرفته‌اند و از آنجا که وضعیت عمومیِ اقتصاد قدرت خرید خانوار را به شدت کاهش داده، خانه‌های بزرگ‌متراژ با قیمت‌های بالا که قرار است تنها ۲ نفر در آنها زندگی کنند، مشتری چندانی ندارد.

اما تحلیل این وضعیت به این سادگی نیست و مجالی جداگانه می‌طلبد. همین‌قدر می‌توان گفت که ایرانی‌ها اکنون خانه‌هایی کوچک‌تر، در مناطق ارزان‌ترِ شهرها و با سهم بالاترِ وام خرید مسکن را ترجیح می‌دهند.

  • آغاز ثبت‌نام نهضت ملی مسکن از فردا

    آغاز ثبت‌نام نهضت ملی مسکن از فردا

    معاونت مسکن و ساختمان در اطلاعیه ای جزییات ثبت‌نام مجدد متقاضیان طرح نهضت ملی مسکن را در سامانه طرح‌های حمایتی تشریح کرد. اطلاعیه معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی به شرح زیر است؛ با توجه به شناسائی ظرفیت مازاد در زمین‌های تامین شده قبلی یا تامین زمین جدید جهت احداث واحد مسکونی در قالب طرح نهضت ملی مسکن در برخی از شهرهای کشور

  • سقفِ بی سقف

    سقفِ بی سقف

    خبری از مصوبه اجاره‌بها نیست! در سال­های اخیر قیمت­‌ها در حوزه مسکن چه در بخش خرید و فروش و یا در رهن و اجاره به شکل قابل توجهی رشد داشته است­، این در حالی است که در مقایسه با توان اقتصادی، درصد افزایش حقوق و سایر موارد وابسته به قیمت­‌گذاری­، این سیر صعودی همگام با باقی نرخ‌های موجود حرکت نکرده و هر روز دستیابی به این نیاز اولیه(سرپناه) برای افراد سخت‌تر می‌شود.

  • خدمات بانکی و ثبت‌نام مدارس محدود می شود

    خدمات بانکی و ثبت‌نام مدارس محدود می...

    تمامی مردم باید در سامانه املاک و اسکان ثبت‌نام کنند و در صورتی که ثبت‌نام انجام نشود طبق قانون، خدمات بانکی نباید ارائه شود.رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی درباره نهضت ملی مسکن با بیان این‌که ساخت ۴ میلیون واحد مسکونی بسیار مشکل و سیر برنامه‌های طولانی است، اظهار کرد: ۵.۲ میلیون نفر در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند و تاکنون برای ۳ میلیون واحد زمین تأمین شده است.

  •  تغییر کاربری اراضی پیشکوه متوقف شد

    تغییر کاربری اراضی پیشکوه متوقف شد

    با حکم دادستانی تغییر کاربری اراضی پیشکوه تربت‌حیدریه متوقف شد مدیر راه و شهرسازی تربت‌حیدریه اظهار کرد: هرگونه ساخت و ساز با کاربری مسکونی در بوستان پیشکوه این شهرستان ممنوع و با افراد متخلف برابر قانون رفتار خواهد شد. مشاهده شده فردی حقیقی در رابطه با 29 هکتار زمین پیشکوه حکم مستثنیات از دولت گرفته و به طبع آن اقدام به تسطیع، قطعه‌بندی و فروش با کاربری مسکونی به غیر کرده‌است.

  • پروژه‌ای رها شد احداث فاز ۱۱ پردیس

    پروژه‌ای رها شد احداث فاز ۱۱ پردیس

    احداث فاز ۱۱ پردیس، یکی از پروژه‌های مسکن مهر بود که در اواخر دولت احمدی‌نژاد آغاز شد و در زمان انتقال دولت به دوره حسن روحانی و وزارت عباس آخوندی، در‌حالی‌که پیشرفت فیزیکی بین ۷۰ تا ۸۰ درصد داشت، تقریبا به کلی رها شد و سال‌ها معلق ماند تا زمان وزارت محمد اسلامی که با شیبی کند دوباره فعال شد؛ اگرچه علیرغم وعده‌های مکرر، نهایتا در این دوره نیز به سرانجام نرسید.

  • بازار مسکن پایین‌تر از تورم

    بازار مسکن پایین‌تر از تورم

    با این‌که رشد سنگین قیمت مسکن در پنج سال گذشته اقتصاد خانوار‌ها را با مشکل مواجه کرده، بازار مسکن در یک سال اخیر و حتی ماه گذشته پایین‌تر از تورم عمومی حرکت کرده و نظر کارشناسان این است که روال نسبتا آرام آن تا پایان سال ادامه خواهد یافت. بازار مسکن تا پایان سال متعاذل است

  • بسته جدید برای بازار اجاره

    بسته جدید برای بازار اجاره

    وزیر راه و شهرسازی از تدوین بسته جدیدی برای بازار اجاره مسکن خبر داد که در جلسه هیات دولت برای تصویب هیات وزیران مطرح می‌شود، این در حالی است که مجلس هم طرح ساماندهی بازار اجاره با موضوعاتی از قبیل اجاره‌داری حرفه‌ای و ساخت واحدهای استیجاری را در دستور کار دارد که بخش خصوصی و شهرداری‌ها در اجرای آن نقش دارند.

  • تورم از ۴۰%به ۵۲ % رسیده

    تورم از ۴۰%به ۵۲ % رسیده

    وزیر راه و شهرسازی مطرح کرد عدم ضمانت اجرایی پاشنه آشیل تعیین حد مجاز برای قراردادهای اجاره از تدوین بسته جدیدی برای اجاره مسکن خبر داد که روز یکشنبه در جلسه هیات دولت برای تصویب هیات وزیران مطرح می‌شود.

  • جریمه مالیاتی بانک‌هاکه وام اجاره ندهند

    جریمه مالیاتی بانک‌هاکه وام اجاره ندهند

    بانک‌ها برای امسال نیز باید ودیعه مسکن را با سقف‌های جدید بپردازند و اگر بدون دلیل موجه بانکی از پرداخت این وام امتناع کنند، مشمول جریمه مالیاتی خواهند شد. با تصویب پرداخت تسهیلات کمک ودیعه مسکن در سال جاری، حضور این وام در شبکه بانکی وارد سومین سال شد.

  •  سهم اجرای نهضت ملی مسکن

    سهم اجرای نهضت ملی مسکن

    سهم 130 هزار واحدی‌ ‌بسیج مستضعفین در‌ اجرای نهضت ملی مسکن سالانه 130 هزار واحد مسکونی از وعده ساخت یک میلیون مسکن رئیس جمهور با استفاده از ظرفیت جهادگران و بسیج مستضعفین ساخته خواهد شد.استفاده از ظرفیت جهادگران و بسیج مستضعفین در نهضت ملی مسکن زمینه رونق ساخت و ساز در این حوزه به حساب می‌آید.

  • خروج پول از بورس و ورود به مسکن

    خروج پول از بورس و ورود به مسکن

    خروج سنگین پول از بورس و ورود به بازار مسکن در تهران و شمال مطابق گزارش اخير بانك مركزي، قيمت مسكن در تهران با افزايش ۸ درصدي روبه‌رو بوده و متوسط قيمت هر مترمربع مسكن در تهران به۳۹.۴ ميليون تومان رسيده است.اين در حالي بود كه در ارديبهشت امسال اين شاخص متري۳۶ ميليون و ۳۵۱ هزار تومان برآورد شده بود كه در خرداد امسال با رشد ماهانه ۸.۴ درصدي همراه شد. متوسط قيمت مسكن در ماه گذشته (خرداد ۱۴۰۱) نسبت به خرداد سال قبل كه هر مترمربع ۲۹ ميليون و ۶۷۳ هزار تومان بود، افزايش ۳۲.۸ درصدي داشته است.

  • حاشیه سود ۸۴ درصدی «ثامید»

    حاشیه سود ۸۴ درصدی «ثامید»

    حاشیه سود ۸۴ درصدی «ثامید» از فروش واحدهای مسکونی و تجاری «ثامید» از مزایده ۳۰ میلیارد تومان سود شناسایی کرده و حاشیه سود شرکت از محل این فروش حدود ۸۴ درصد بوده است.

  •  تعاونی‌ها به تعهدات خود عمل نمی کنند

    تعاونی‌ها به تعهدات خود عمل نمی کنند

    تعاونی‌ها به تعهدات خود در آماده.سازی محوطه شهرک‌های مسکونی عمل نمی کنند. بار مالی مضاعف تعاونی‌های مسکن بر شهرداری‌ها معاون شهرسازی و معماری شهرداری سنندج گفت: تعاونی‌های به تعهدات خود در تسطیح و آماده‌سازی محوطه شهرک‌های مسکونی عمل نمی کنند و این مسئله بار مالی مضاعفی به شهرداری‌های تحمیل کرده است.

  • افزایش معاملات مسکونی  تهران

    افزایش معاملات مسکونی تهران

    تعداد آپارتمان های مسکونی معامله شده در شهر تهران در خردادماه سال 1401 به حدود 13.9 هزار واحد مسکونی رسید که نسبت به ماه قبل و ماه مشابه سال قبل به ترتیب افزایش 32.3 و 171.9درصدی را نشان می دهد.

  • نظر ساعد سهیلی درباره قیمت خانه‌

    نظر ساعد سهیلی درباره قیمت خانه‌

    ساعد سهیلی با انتشار توییتی واکنش طنزی نسبت به پیامک‌های تبلیغاتی خرید خانه نشان داد. ساعد سهیلی: بازیگر سینما به تازگی توییتی را منتشر کرده و نسبت به اس‌ام‌اس‌های تبلیغاتی خرید خانه واکنش نشان داده است.

  •  صاحبخانه‌ها دست بالا را گرفتند

    صاحبخانه‌ها دست بالا را گرفتند

    خرداد امسال بازار مسکن شهر تهران به‌لحاظ قیمت‌های پیشنهادی با تغییر نسبت به اردیبهشت مواجه شد. داده‌های غیررسمی حاکی از آن است که متوسط قیمت‌های پیشنهادی هر مترمربع مسکن در پایتخت طی یک ماه اخیر ۳ درصد افزایش یافته است. تمایل برای خرید نیز که از بازدید آگهی‌ها استنباط می‌شود، با ۵ درصد رشد مواجه شد.

  • صاحبخانه‌ ی عروس و دامادها

    صاحبخانه‌ ی عروس و دامادها

    صاحبخانه‌ای که کام عروس و دامادها را شیرین می‌کند علی کلهر صاحبخانه‌ مهربانی است که سال نخست زندگی عروس و دامادها را با اختصاص منزل رایگان به آنان شیرین می‌کند. مهربانی و دلسوزی فقط برای روزهای خوشحالی نیست، این روزها در شرایط دشوار اقتصادی، افرادی هستند که خوبی را بی‌منت در حق دیگران تمام می‌کنند.

  • تورم 700 درصدی بخش مسکن به دولت رئیسی

    تورم 700 درصدی بخش مسکن به دولت رئیسی

    روزنامه کیهان نوشت: ارگان مطبوعاتی حزب کارگزاران ادعا کرد دولت در بخش مسکن تورم درست می‌کند و بعد مانند سوپرمن وارد می‌شود تا قیمت‌ها را دستوری کاهش دهد. روزنامه سازندگی در گزارشی با عنوان «بنگاه املاک دولت» نوشت: این روزها مستاجران روزهای سختی را بـرای اجاره کردن خانــه دارند.

  • قیمت اوراق مسکن رشد کرد

    قیمت اوراق مسکن رشد کرد

    قیمت اوراق مسکن در ماه های ابتدایی سال گذشته افزایش داشته است. به طوریکه هر برگ این اوراق در فروردین سال ۱۴۰۰، ۱۴۳ هزار و ۶۰۰ و تسه سال ۱۴۰۱؛ ۱۳۳ هزار و ۹۰۰ تومان قیمت دارد. هزینه اوراق تسهیلات مسکن نسبت به هفته قبل اندکی رشد داشته و بر این اساس متاهل های ساکن پایتخت برای تهیه این اوراق باید بیش از ۱۳۴ میلیون تومان پرداخت کنند. بررسی آخرین وضعیت قیمت اوراق مسکن نشان می‌دهد که هر برگ اوراق وام مسکن در فروردین و اردیبهشت و خرداد سال گذشته

  • پشت پرده افزایش قیمت مسکن

    پشت پرده افزایش قیمت مسکن

    در حالی بازار مسکن در یک آرامش نسبی به سر می‌برد که برخی سایت‌های ارائه دهنده خدمات این بخش، با اتکا به اطلاعات آگهی‌های خود از افزایش قیمت مسکن خبر می‌دهند. احتمالا طی روزهای آینده، بانک مرکزی جدیدترین گزارش تحولات بازار مسکن تهران را منتشر می‌کند. پیش بینی می‌شود در این ماه شاهد افزایش قیمت مسکن زیادی نباشیم. مطابق آمار بانک مرکزی در اردیبهشت سال 1401، متوسط قیمت خرید و فروش یک متر مربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی شهر تهران 36 میلیون و 350 هزار تومان بود.

  • واگذاری ۱۲۲ قطعه زمین مسکونی

    واگذاری ۱۲۲ قطعه زمین مسکونی

    ۱۲۲ قطعه زمین در سه ماه ابتدای امسال، به منظور احداث مسکن به متقاضیان در ۱۶ روستای شهرستان خواف واگذار شد. رییس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خواف گفت: سهمیه ابلاغی این شهرستان در سالواگذاری ۱۲۲ قطعه زمین مسکونی در مناطق روستایی خواف ۱۴۰۱،