بازار املاک / سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

 سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

ایرانی‌ها بیشتر اجاره‌نشین‌اند یا آلمانی‌ها؟/ چرا مردم سوئیس خانه نمی‌خرند؟ چند درصد از ایرانی‌ها صاحب‌خانه هستند و چند درصد از آنها اجاره‌نشین‌اند؟ این پرسش در سال‌های مختلف در ایران پاسخ‌های مختلفی گرفته، اما از آنجا که مسکن همواره مهم‌ترین موضوعِ اقتصادی در سطح اقتصاد خُرد برای ایرانی‌ها بوده است، پاسخ به این پرسش هم اهمیتی دو چندان پیدا می‌کند.

آمارهای مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که حدود ۶۷ درصد از جمعیت شهری کشور در آن سال در واحدهایی سکونت داشته‌اند که مالک آن بوده‌اند. این شاخص برای مناطق روستایی در آن سال معادل ۸۶ درصد بوده است.

همین آمارها نشان می‌دهند که در سال ۱۳۹۸، حدود ۲۴٫۱ درصد از شهرنشینان ایرانی اجاره‌نشین بوده‌اند و وضعیت اقامت ملکی حدود ۸٫۹ درصد هم در گروه «سایر» قرار می‌گرفته که به این معنی است که آنها وضعیت سکونت‌شان را مشخص نکرده‌اند. (وضعیت در روستاها البته متفاوت است.)

همین آمارها، بیش و کم در سراسر دهه ۱۳۹۰ خورشیدی ثابت بوده‌اند: در سراسر این دهه تقریبا همیشه بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از خانوارهای شهری در ایران مالک خانه بوده‌اند و نزدیک به ۲۵ درصد هم اجاره‌نشین. اما آیا در کشورهای دیگر هم وضع به همین ترتیب است؟

خانه‌دارها و اجاره‌نشین‌ها

واقعیت این است که این موضوع، به شدت به فرهنگ، وضعیت اقتصاد کلان، سابقه بخش مسکن و چندین و چند عامل دیگر بستگی دارد. به این ترتیب، کشورهای مختلف در دنیا هم از این نظر وضعیت‌های متفاوتی را تجربه می‌کنند.

به عنوان نمونه، داده‌های «یورواستات» (Eurostat) که در واقع همان اداره آمار اتحادیه اروپا است، نشان می‌دهد که شهروندان رومانی در شرق اروپا تقریبا همگی صاحب‌خانه‌اند. در سال ۲۰۱۹ میلادی، تقریبا ۹۶ درصد از جمعیت این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند. (همه آمارهایی که در ادامه می‌خوانید، جمعیت ۱۸ تا ۶۴ ساله‌ها را در هر کشور در بر می‌گیرد.)

نسبت اجاره‌نشینی و مالکیت خانه‌های مسکونی در ترکیه، تقریبا مشابه ایران است.

این آمار در مجارستان به حدود ۹۱٫۳ درصد و در اسلواکی و لیتوانی هم به حدود ۹۰ درصد می‌رسد. از میان کشورهای غیراروپایی هم لائوس با نزدیک به ۹۶ درصد از مجموع جمعیت، بیشترین تعداد مالکان خانه‌های شخصی را دارد.

روس‌های خانه‌دار و سوئیسی‌های اجاره‌نشین

داده‌های سایت «استاتیستا» (Statista) در سال ۲۰۲۱ میلادی نشان می‌دهد که در روسیه، حدود ۸۷ درصد از شهروندان مالک خانه بوده‌اند و سهم اجاره‌نشینی از بازار مسکن در این کشور هم تنها ۱۱ درصد بوده است. (دقت کنید که جمع این دو الزاما برابر با ۱۰۰ درصد نیست.)

چینی‌ها هم وضعیت مشابهی را تجربه می‌کنند. در چین، حدود ۸۳ درصد از جمعیت صاحب‌خانه‌اند و ۱۴ درصد از جمعیت هم اجاره‌نشین. در میان کشورهای اروپایی هم ایتالیا صاحب‌خانه‌های بیشتر و اجاره‌نشین‌های کمتری دارد: در این کشور ۷۱ درصد از شهروندان مالک خانه هستند و ۲۴ درصد اجاره‌نشین‌اند.

با این همه، وضعیت برای برخی کشورهای به شدت توسعه‌یافته اروپایی متفاوت است. در فرانسه، سهم مالکان واحدهای مسکونی و اجاره‌نشین‌ها تقریبا مساوی است: در این کشور حدود ۵۰ درصد از جمعیت مالک‌اند و حدود ۴۷ درصد هم اجاره‌نشین. (باز هم دقت کنید که قرار نیست الزاما جمع این دو برابر با ۱۰۰ درصد باشد!)

بحران خانه‌های خالی گریبان کشورهایی مانند چین را هم گرفته است.

در آلمان، بخش عمده جمعیت اجاره‌نشین هستند: ۳۵ درصد مالک خانه و ۶۴ درصد اجاره‌نشین‌اند. سوئیسی‌ها هم به دلیل قیمت‌های بالای ملک در این کشور، ظاهرا چاره‌ای جز اجاره‌نشینی ندارد و سوئیس از این نظر، ظاهرا در اروپا بی‌رقیب است. در این کشور، حدود ۶۸ درصد از جمعیت اجاره‌نشین‌اند و حدود ۳۱ درصد هم مالک‌اند. (شهر-کشورهای خاص مانند «موناکو» را در نظر نگرفته‌ایم.)

در کشورهایی مانند نیجریه، وضعیت مالکیت خانه‌های مسکونی حتی عجیب‌تر است. در این کشور که بزرگ‌ترین اقتصاد قاره آفریقا را دارد، تنها حدود ۲۵ درصد از جمعیت مالک خانه هستند. وضعیت در ترکیه هم تا اندازه‌ای شبیه به ایران است. داده‌های «یورواستات» نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۹ میلادی، نزدیک به ۶۰ درصد از جمعیت در این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند.

اما آیا این آمارها می‌توانند چیزی راجع به اقتصاد کشورهای مختلف به ما بگویند؟ بالا بودن آمار مالکیت واحدهای مسکونی در یک کشور، می‌تواند همزمان نشانه‌ای از چند چیز مختلف باشد: بالا بودنِ حجم ساخت‌وساز واحدهای مسکونیِ جدید، عدم رشد چشم‌گیرِ جمعیت در سال‌های اخیر و حتی «بُعد خانوار» (تعداد افرادی که در هر خانواده با هم زندگی می‌کنند).

برخی تحلیل‌ها می‌گویند میزانِ بالای اجاره‌نشینی در کشورهایی مانند آلمان، به دلیل حجم گسترده تخریب منازل مسکونی در جریان جنگ‌های جهانی و عدم جایگزینی آنها بوده است. علاوه بر این، در کشوری مهاجرپذیر مانند آلمان، تقاضا برای واحدهای مسکونی جدید سریع‌تر از ساخت واحدهای مسکونی جدید رشد می‌کند و به همین دلیل کمبود مسکن همواره جدی است.

چرا با وجود این همه خانه خالی، هنوز هم تهیه مسکن برای ایرانی‌ها دشوار است؟

یک تفاوت دیگر هم میان ایران و آلمان جالب توجه است. جمعیت دو کشور کم و بیش یکسان است، اما تعداد خانوارها در دو کشور به شدت متفاوت است و به همین دلیل، تقاضا برای مسکن هم در آلمان بالاتر است.

چرا این همه خانه خالی داریم؟

در واقع، آمارها نشان می‌دهند که حدود ۴۰ درصد از تمام خانوارهای آلمانی «تک‌نفره» هستند، در حالی که در ایران، تنها حدود ۹ درصد از خانوارها تک‌نفره‌اند. به این ترتیب، نزدیک به ۱۶ میلیون آلمانی تنها زندگی می‌کنند، در حالی که در ایران، نزدیک به ۹ میلیون نفر چنین وضعیتی دارند.

اما کمبود مسکن، دلایلی دیگری هم دارد. در ایران، واحدهای مسکونی خالی از سکنه بسیار زیادی وجود دارد، اما با وجود آنکه تقاضا برای خرید مسکن هم بالا است، این خانه‌های خالی نمی‌توانند پاسخگویِ تقاضا باشند. اما چرا چنین است؟

محمود محمودزاده، معاون وزیر راه و شهرسازی در دولت حسن روحانی، دقیقا یک سال پیش (در فروردین ماه سال ۱۴۰۰) گفته بود که تعداد خانه‌های خالی از سکنه در ایران، تقریبا ۱۰ برابرِ کشور انگلیس است. این در حالی است که جمعیت انگلیس از ایران کمتر است.

به گفته معاونِ وقتِ وزارت راه و شهرسازی، در آن زمان حدود ۲٫۵ میلیون واحد مسکونی خالی از سکنه در ایران وجود داشته که تقریبا معادل ۱۰ تا ۱۱ درصد از کل آمار موجودیِ خانه‌های مسکونی در ایران را تشکیل می‌داده است. (سرشماری عمومیِ نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، سهم خانه‌های خالی از سکنه از کل موجودیِ مسکن در ایران را حدود ۱۱٫۳ درصد نشان می‌داد.)

نخست اینکه آمارهای جهانی در این زمینه هم گونه‌گون هستند: در بسیاری از کشورها سهم خانه‌های خالی از کل موجودیِ مسکن حدود ۱۰ درصد است، اما در کشورهای موفق در زمینه سیاست‌های مسکن، همچون فرانسه و بریتانیا، این آمار به ترتیب برابر با ۷ درصد و ۳ درصد است.

سهم اجاره‌نشین‌ها از کل بازار مسکن در ایران در یک دهه گذشته تقریبا ثابت بوده است.

به نظر می‌رسد که دلیل بروز این وضعیت در ایران، عدم آمایش سرزمینیِ مناسب، کاهش شدید قدرت خرید خانوار و تغییرات به‌نسبت سریعِ جمعیتی و اقتصادی بوده است: بر اساس آمارها، حدود ۶۵ درصد از خانه‌های خالی از سکنه در ایران بالاتر از ۱۰۰ مترمربع مساحت دارند. 

در تهران، عمده این خانه‌ها هم در مناطق گران‌قیمتِ شهر قرار گرفته‌اند و از آنجا که وضعیت عمومیِ اقتصاد قدرت خرید خانوار را به شدت کاهش داده، خانه‌های بزرگ‌متراژ با قیمت‌های بالا که قرار است تنها ۲ نفر در آنها زندگی کنند، مشتری چندانی ندارد.

اما تحلیل این وضعیت به این سادگی نیست و مجالی جداگانه می‌طلبد. همین‌قدر می‌توان گفت که ایرانی‌ها اکنون خانه‌هایی کوچک‌تر، در مناطق ارزان‌ترِ شهرها و با سهم بالاترِ وام خرید مسکن را ترجیح می‌دهند.

  •  وعده دادیم ۴میلیون مسکن می سازیم اما...

    وعده دادیم ۴میلیون مسکن می سازیم...

    وزارت راه و شهرسازی : وعده دادیم ۴میلیون مسکن می سازیم،اما گفتیم در دو مرحله و هرمرحله ۲میلیون / ۳۸۰۰ واحد را هم شروع کرده ایم وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده بر اساس وعده داده شده دولت که بارها بر اجرای آن تاکید شده است ساخت ۴ میلیون واحد در دو مرحله و طی ۴ سال انجام می‌شود که به زودی آغاز ساخت ۲ میلیون واحد مرحله اول تکمیل می‌شود.

  •  اعلام مبلغ اقساط وام ودیعه مسکن

    اعلام مبلغ اقساط وام ودیعه مسکن

    اعلام مبلغ اقساط وام ودیعه مسکن با نرخ سود ۱۳ درصد رئیس کل بانک مرکزی چهارشنبه هفته گذشته در حاشیه نشست هیئت دولت از تصویب اعتبار ۴۰ هزار میلیارد تومانی اعطای تسهیلات ودیعه مسکن خبر داد. یکی از برنامه‌های مصوب در شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا در نشست ۳۰ خرداد امسال به ریاست رئیس جمهور با موضوع ساماندهی بازار اجاره مسکن، اعطای تسهیلات کمک ودیعه مسکن به مستأجران بود.

  • پیگیری تخلف موجران

    پیگیری تخلف موجران

    پیگیری تخلف موجران در صورت عدم رعایت سقف ۲۵ درصدی نرخ اجاره مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران گفت: موجران تنها در صورت ارائه مدرکی مبنی بر ازدواج فرزند و یا تخریب و نوسازی می توانند از مستاجران بخواهند که تخلیه کنند.

  • تورم ماهیانه مسکن ۸ درصد افت کرد

    تورم ماهیانه مسکن ۸ درصد افت کرد

    جزئیات تغییر قیمت در بازار مسکن افزایش قیمت مسکن برای خانوارهای ایرانی در خرداد امسال در مقایسه با خرداد سال گذشته نزدیک به ۳۲ درصد بوده است و در مقایسه با یک ماه گذشته نیز ۲.۳ درسرصد افزایش داشته است. این آمار نشان می‌دهد تورم ماهیانه مسکن ۸ درصد افت داشته است.

  • جزئیات تغییر قیمت در بازار مسکن

    جزئیات تغییر قیمت در بازار مسکن

    افزایش قیمت مسکن در خرداد امسال در مقایسه با خرداد سال گذشته برای خانوارهای ایرانی نزدیک به ۳۲ درصد و در یک ماه گذشته ۲.۳ درصد بود که البته آمار از افت ۸ درصدی شتاب تورم ماهیانه این بخش حکایت دارد. بازار مسکن در کل کشور، سومین ماه از سال جاری را با رشد ۲.۳ درصدی قیمت نسبت به ماه گذشته پشت سر گذاشت. طبق اعلام مرکز آمار از شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای کشور، تورم سالیانه مسکن (دوازده ماهه منتهی به خرداد ۱۴۰۱) کل کشور به ۲۷.۵ درصد رسید.

  • نمايشگاه بين المللي تجهيزات ساختماني

    نمايشگاه بين المللي تجهيزات ساختماني

    آغاز بکار چهاردهمين نمايشگاه بين المللي در و پنجره و تجهيزات ساختماني در هشت سالن نمایشگاه بین المللی تهران با حضور صد‌ها شرکت ساختمانی آغاز بکار کرد. نمایشگاه صنعت در و پنجره و تجهیزات ساختمانی از امروز صبح با حضور شرکت‌های ساختمانی

  • ساخت‌ و سازهای غیرمجاز شهرکرد

    ساخت‌ و سازهای غیرمجاز شهرکرد

    ساخت‌ و سازهای غیرمجاز شهرکرد زیر ذره‌بین کارگروهی ویژه معاون عمرانی فرمانداری شهرکرد گفت: با تشکیل کارگروه ویژه «برخورد با ساخت و ساز و تغییر کاربری غیرمجاز» از هفته گذشته ساخت‌ و سازهای غیراصولی ویژه و تخصصی‌تر بررسی می‌شود. ساخت و سازهای غیرمجاز با کاربری‌های مختلف اعم از مسکونی، تجاری و یا دامداری، تغییر کاربری‌های غیرمجاز و یا موضوعاتی مانند دست‌درازی به اراضی ملی و ساخت و سازهای غیراصولی در داخل شهرکرد و محدوده شهری مواردی هستند که مورد بررسی قرار می‌گیرند.

  • مالیات خانه‌های لوکس فقط ۲۷ میلیون ....!

    مالیات خانه‌های لوکس فقط ۲۷ میلیون...

    وزیر اقتصاد موانع اخذ مالیات از خانه‌های لوکس را نبود ضمانت اجرایی در روند این زمینه می‌داند. عملکرد دو ماهه سازمان مالیاتی در سال جاری نشان می‌دهد که فقط ۲۷ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان از خانه‌های گران قیمت مالیات گرفته شده است.مالیات از واحدهای مسکونی و باغ ویلاهایی که ارزش آنها با احتساب عرصه و اعیان بیش از ۱۰ میلیارد تومان باشد، از سال گذشته عضوی از خانواده پایه‌های مالیاتی سازمان امور مالیاتی شد و در آن سال، بالغ بر ۱۲ هزار و ۵۰۰ واحد مسکونی لوکس شناسایی شد.

  • ارزان‌ترین و گران‌ترین شهرهای کشور

    ارزان‌ترین و گران‌ترین شهرهای کشور

    این ۵ شهر ایران گرانترین خانه‌ها را دارند بررسی گزارش مرکز آمار از قیمت مسکن در شهرهای منتخب کشور نشان می دهد که ۵ شهر تهران، اصفهان، تبریز، شیراز و مشهد گران ترین شهرهای کشور در حوزه مسکن در بهار ۱۴۰۰ بوده اند.اگر چه قیمت مسکن در شهرهای مختلف کشور طی سال های اخیر افزایش چشمگیری داشته است اما در این میان برخی شهرهای کشور، رقم های عجیب و غریبی را در قیمت مسکن ثبت کرده اند و در این میان تهران به عنوان پایتخت کشور از رقبای خود به حد چشمگیری جلوتر است.

  • تمدید قرارداد‌ اجاره مسکن حکم تخلیه برای مستأجران

    تمدید قرارداد‌ اجاره مسکن حکم تخلیه...

    جزئیات تمدید یکساله قرارداد‌های اجاره مسکن و صدور حکم تخلیه برای مستأجران شهر تهران و سایر کلانشهرها 25 درصد، سایر نقاط شهری 20 درصد که در تبصره این ماده نیز آمده است که توافق مالک و مستأجر با نرخ‌های کمتر از موارد فوق بلامانع است. وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اجرای بسته پیشنهادی وزارت راه برای حمایت از مستأجران،‌گفت: تا آخر کنار مردم می‌مانیم.

  • قانون اجاره‌داری قبل از زمستان تهیه شود

    قانون اجاره‌داری قبل از زمستان تهیه شود

    محمدباقر قالیباف گفت: وزارت مسکن و شهرسازی پیشنهاد قانون اجاره داری را با دو ماده دیگر ارائه کرده تا قبل از زمستان قانون اجاره داری نیز تصویب شود.

  • ناظر نرخ اجاره مسکن کیست

    ناظر نرخ اجاره مسکن کیست

    روز گذشته وزیر وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد قرارداد‌های مستاجرین در قالب بسته حمایتی جدید به‌صورت یک ساله و خودکار تمدید می‌شود و نیازی به تخلیه نیست. نقش مشاوران املاک در بازار اجاره با وجود تعیین نرخ افزایش اجاره‌بها برای مستاجران، مشاوران املاک مدعی هستند هیچ نقشی در نرخ‌های اجاره ندارند.

  •  احداث ۲۲۰۰ واحد نهضت ملی

    احداث ۲۲۰۰ واحد نهضت ملی

    مدیرکل راه و شهرسازی لرستان : احداث ۲۲۰۰ واحد نهضت ملی در خرم‌آبادمی شود مدیرکل راه و شهرسازی لرستان از آغاز ساحت 2 هزار و 200 واحد مسکن نهضت ملی در خرم آباد خبر داد .

  • کیفیت شن و ماسه کهگیلویه و بویراحمد پایین است

    کیفیت شن و ماسه کهگیلویه و بویراحمد...

    انتقاد معاون عمرانی استاندار؛ کیفیت نامناسب شن و ماسه به زیرساخت‌های عمرانی و ساخت و ساز‌های مسکونی کهگیلویه و بویراحمد ضربه وارد کرده است. کیامرث حاجی‌زاده در نشست شورای فنی با انتقاد از کیفیت پایین مصالح ساختمانی به خصوص شن و ماسه. کیفیت نامناسب شن و ماسه به زیرساخت‌های عمرانی و ساخت‌ و سازهای مسکونی ضربه وارد کرده و از عملکرد دستگاه‌های متولی در این زمینه رضایت نداریم.

  • افزایش ۱۶ درصدی خانوارهای مستأجر

    افزایش ۱۶ درصدی خانوارهای مستأجر

    سیاست دستوری توان کنترل «اجاره بها» را ندارد دبیر کانون سراسری انبوه‌سازان از افزایش ۱۶ درصدی خانوارهای مستأجر در کشور خبر داد و گفت: سیاست دستوری توان کنترل «اجاره بها» را ندارد. بازار مسکن و اجاره، بازاری کاملاً اقتصادی بوده و ارتباط مستقیم بین خرید و فروش و اجاره داری، وجود دارد.

  • تعداد خانه‌های خالی کاهش یافت

    تعداد خانه‌های خالی کاهش یافت

    تعداد خانه‌های خالی با افزایش قیمت مسکن کاهش یافت مقام مسئول وزارت راه و شهرسازی با بیان "افزایش قیمت مسکن، تعداد خانه‌های خالی را کاهش داد"، گفت: ۸۰ درصد اطلات حساب‌های بانکی برای شناسایی خانه‌های خالی غلط بود.

  •  کاهش اخذ پروانه با افزایش عوارض ساختمان

    کاهش اخذ پروانه با افزایش عوارض...

    قیمت مسکن از تورم جا مانده است عضو هیئت مدیره انجمن انبوه سازان گلستان با بیان این که افزایش عوارض در گرگان صدور پروانه را کاهش داد، گفت: مسکن از تورم جا مانده و تورم جلوتر از قیمت فروش ساختمان حرکت می کند. طبق پیش بینی ها، افزایش عوارض ساختمانی در گرگان سبب شد استقبال سازنده ها به اخذ پروانه کم شده و این امر بر درآمد شهرداری تأثیرگذار است.

  • وام 600 میلیونی بانک تجارت برای مسکن

    وام 600 میلیونی بانک تجارت برای مسکن

    وام 600 میلیون تومانی بانک تجارت برای چه افرادی است؟ بانک تجارت به اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها برای خرید و ساخت مسکن وام 600 میلیون تومانی پرداخت می‌کند. البته این بانک برای خرید یا ساخت خانه گروه قضات هم وام ویژه‌ای تدارک دیده که مبلغ آن از تسهیلات اعضای هیئت علمی متفاوت است.

  • عوامل قیمت گذاریه مسکن

    عوامل قیمت گذاریه مسکن

    قیمت خانه در کشور به عوامل مختلفی بستگی دارد و دائما در حال تغییر است. داشتن درکی مناسب از این عوامل در زمان خرید و فروش یک ملک، باعث می شود تا یک تصمیم گیری درست حاصل شود. عوامل تاثیر گذار بر قیمت یک ملک

  •  خرید اوراق تسهیلات مسکن

    خرید اوراق تسهیلات مسکن

    هزینه خرید اوراق تسهیلات مسکن چقدر شد؟ بررسی آخرین وضعیت قیمت اوراق تسهیلات مسکن نشان می‌دهد که هر برگ اوراق وام مسکن در فروردین و اردیبهشت و خرداد سال گذشته به ترتیب ۱۳۸ هزار و ۶۰۰، ۱۴۰ هزار و ۸۰۰ و ۱۳۹ هزار و ۶۰۰ تومان قیمت دارند. هزینه خرید اوراق تسهیلات هزینه اوراق تسهیلات مسکن نسبت به هفته قبل اندکی رشد داشته و بر این اساس متاهل‌های ساکن پایتخت برای تهیه این اوراق باید بیش از ۱۳۴ میلیون تومان پرداخت کنند.

  • مالیات اجاره بی حساب

    مالیات اجاره بی حساب

    محمد معتمدی: صاحبخانه آموزش ما اجاره را گران نکرده ولی سازمان مالیاتی از او مالیات اجاره بیشتر می‌گیرد!!!