بازار املاک / سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

 سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

سهم اجاره‌نشین‌ها از بازار مسکن

ایرانی‌ها بیشتر اجاره‌نشین‌اند یا آلمانی‌ها؟/ چرا مردم سوئیس خانه نمی‌خرند؟ چند درصد از ایرانی‌ها صاحب‌خانه هستند و چند درصد از آنها اجاره‌نشین‌اند؟ این پرسش در سال‌های مختلف در ایران پاسخ‌های مختلفی گرفته، اما از آنجا که مسکن همواره مهم‌ترین موضوعِ اقتصادی در سطح اقتصاد خُرد برای ایرانی‌ها بوده است، پاسخ به این پرسش هم اهمیتی دو چندان پیدا می‌کند.

آمارهای مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که حدود ۶۷ درصد از جمعیت شهری کشور در آن سال در واحدهایی سکونت داشته‌اند که مالک آن بوده‌اند. این شاخص برای مناطق روستایی در آن سال معادل ۸۶ درصد بوده است.

همین آمارها نشان می‌دهند که در سال ۱۳۹۸، حدود ۲۴٫۱ درصد از شهرنشینان ایرانی اجاره‌نشین بوده‌اند و وضعیت اقامت ملکی حدود ۸٫۹ درصد هم در گروه «سایر» قرار می‌گرفته که به این معنی است که آنها وضعیت سکونت‌شان را مشخص نکرده‌اند. (وضعیت در روستاها البته متفاوت است.)

همین آمارها، بیش و کم در سراسر دهه ۱۳۹۰ خورشیدی ثابت بوده‌اند: در سراسر این دهه تقریبا همیشه بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از خانوارهای شهری در ایران مالک خانه بوده‌اند و نزدیک به ۲۵ درصد هم اجاره‌نشین. اما آیا در کشورهای دیگر هم وضع به همین ترتیب است؟

خانه‌دارها و اجاره‌نشین‌ها

واقعیت این است که این موضوع، به شدت به فرهنگ، وضعیت اقتصاد کلان، سابقه بخش مسکن و چندین و چند عامل دیگر بستگی دارد. به این ترتیب، کشورهای مختلف در دنیا هم از این نظر وضعیت‌های متفاوتی را تجربه می‌کنند.

به عنوان نمونه، داده‌های «یورواستات» (Eurostat) که در واقع همان اداره آمار اتحادیه اروپا است، نشان می‌دهد که شهروندان رومانی در شرق اروپا تقریبا همگی صاحب‌خانه‌اند. در سال ۲۰۱۹ میلادی، تقریبا ۹۶ درصد از جمعیت این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند. (همه آمارهایی که در ادامه می‌خوانید، جمعیت ۱۸ تا ۶۴ ساله‌ها را در هر کشور در بر می‌گیرد.)

نسبت اجاره‌نشینی و مالکیت خانه‌های مسکونی در ترکیه، تقریبا مشابه ایران است.

این آمار در مجارستان به حدود ۹۱٫۳ درصد و در اسلواکی و لیتوانی هم به حدود ۹۰ درصد می‌رسد. از میان کشورهای غیراروپایی هم لائوس با نزدیک به ۹۶ درصد از مجموع جمعیت، بیشترین تعداد مالکان خانه‌های شخصی را دارد.

روس‌های خانه‌دار و سوئیسی‌های اجاره‌نشین

داده‌های سایت «استاتیستا» (Statista) در سال ۲۰۲۱ میلادی نشان می‌دهد که در روسیه، حدود ۸۷ درصد از شهروندان مالک خانه بوده‌اند و سهم اجاره‌نشینی از بازار مسکن در این کشور هم تنها ۱۱ درصد بوده است. (دقت کنید که جمع این دو الزاما برابر با ۱۰۰ درصد نیست.)

چینی‌ها هم وضعیت مشابهی را تجربه می‌کنند. در چین، حدود ۸۳ درصد از جمعیت صاحب‌خانه‌اند و ۱۴ درصد از جمعیت هم اجاره‌نشین. در میان کشورهای اروپایی هم ایتالیا صاحب‌خانه‌های بیشتر و اجاره‌نشین‌های کمتری دارد: در این کشور ۷۱ درصد از شهروندان مالک خانه هستند و ۲۴ درصد اجاره‌نشین‌اند.

با این همه، وضعیت برای برخی کشورهای به شدت توسعه‌یافته اروپایی متفاوت است. در فرانسه، سهم مالکان واحدهای مسکونی و اجاره‌نشین‌ها تقریبا مساوی است: در این کشور حدود ۵۰ درصد از جمعیت مالک‌اند و حدود ۴۷ درصد هم اجاره‌نشین. (باز هم دقت کنید که قرار نیست الزاما جمع این دو برابر با ۱۰۰ درصد باشد!)

بحران خانه‌های خالی گریبان کشورهایی مانند چین را هم گرفته است.

در آلمان، بخش عمده جمعیت اجاره‌نشین هستند: ۳۵ درصد مالک خانه و ۶۴ درصد اجاره‌نشین‌اند. سوئیسی‌ها هم به دلیل قیمت‌های بالای ملک در این کشور، ظاهرا چاره‌ای جز اجاره‌نشینی ندارد و سوئیس از این نظر، ظاهرا در اروپا بی‌رقیب است. در این کشور، حدود ۶۸ درصد از جمعیت اجاره‌نشین‌اند و حدود ۳۱ درصد هم مالک‌اند. (شهر-کشورهای خاص مانند «موناکو» را در نظر نگرفته‌ایم.)

در کشورهایی مانند نیجریه، وضعیت مالکیت خانه‌های مسکونی حتی عجیب‌تر است. در این کشور که بزرگ‌ترین اقتصاد قاره آفریقا را دارد، تنها حدود ۲۵ درصد از جمعیت مالک خانه هستند. وضعیت در ترکیه هم تا اندازه‌ای شبیه به ایران است. داده‌های «یورواستات» نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۹ میلادی، نزدیک به ۶۰ درصد از جمعیت در این کشور صاحب‌خانه بوده‌اند.

اما آیا این آمارها می‌توانند چیزی راجع به اقتصاد کشورهای مختلف به ما بگویند؟ بالا بودن آمار مالکیت واحدهای مسکونی در یک کشور، می‌تواند همزمان نشانه‌ای از چند چیز مختلف باشد: بالا بودنِ حجم ساخت‌وساز واحدهای مسکونیِ جدید، عدم رشد چشم‌گیرِ جمعیت در سال‌های اخیر و حتی «بُعد خانوار» (تعداد افرادی که در هر خانواده با هم زندگی می‌کنند).

برخی تحلیل‌ها می‌گویند میزانِ بالای اجاره‌نشینی در کشورهایی مانند آلمان، به دلیل حجم گسترده تخریب منازل مسکونی در جریان جنگ‌های جهانی و عدم جایگزینی آنها بوده است. علاوه بر این، در کشوری مهاجرپذیر مانند آلمان، تقاضا برای واحدهای مسکونی جدید سریع‌تر از ساخت واحدهای مسکونی جدید رشد می‌کند و به همین دلیل کمبود مسکن همواره جدی است.

چرا با وجود این همه خانه خالی، هنوز هم تهیه مسکن برای ایرانی‌ها دشوار است؟

یک تفاوت دیگر هم میان ایران و آلمان جالب توجه است. جمعیت دو کشور کم و بیش یکسان است، اما تعداد خانوارها در دو کشور به شدت متفاوت است و به همین دلیل، تقاضا برای مسکن هم در آلمان بالاتر است.

چرا این همه خانه خالی داریم؟

در واقع، آمارها نشان می‌دهند که حدود ۴۰ درصد از تمام خانوارهای آلمانی «تک‌نفره» هستند، در حالی که در ایران، تنها حدود ۹ درصد از خانوارها تک‌نفره‌اند. به این ترتیب، نزدیک به ۱۶ میلیون آلمانی تنها زندگی می‌کنند، در حالی که در ایران، نزدیک به ۹ میلیون نفر چنین وضعیتی دارند.

اما کمبود مسکن، دلایلی دیگری هم دارد. در ایران، واحدهای مسکونی خالی از سکنه بسیار زیادی وجود دارد، اما با وجود آنکه تقاضا برای خرید مسکن هم بالا است، این خانه‌های خالی نمی‌توانند پاسخگویِ تقاضا باشند. اما چرا چنین است؟

محمود محمودزاده، معاون وزیر راه و شهرسازی در دولت حسن روحانی، دقیقا یک سال پیش (در فروردین ماه سال ۱۴۰۰) گفته بود که تعداد خانه‌های خالی از سکنه در ایران، تقریبا ۱۰ برابرِ کشور انگلیس است. این در حالی است که جمعیت انگلیس از ایران کمتر است.

به گفته معاونِ وقتِ وزارت راه و شهرسازی، در آن زمان حدود ۲٫۵ میلیون واحد مسکونی خالی از سکنه در ایران وجود داشته که تقریبا معادل ۱۰ تا ۱۱ درصد از کل آمار موجودیِ خانه‌های مسکونی در ایران را تشکیل می‌داده است. (سرشماری عمومیِ نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، سهم خانه‌های خالی از سکنه از کل موجودیِ مسکن در ایران را حدود ۱۱٫۳ درصد نشان می‌داد.)

نخست اینکه آمارهای جهانی در این زمینه هم گونه‌گون هستند: در بسیاری از کشورها سهم خانه‌های خالی از کل موجودیِ مسکن حدود ۱۰ درصد است، اما در کشورهای موفق در زمینه سیاست‌های مسکن، همچون فرانسه و بریتانیا، این آمار به ترتیب برابر با ۷ درصد و ۳ درصد است.

سهم اجاره‌نشین‌ها از کل بازار مسکن در ایران در یک دهه گذشته تقریبا ثابت بوده است.

به نظر می‌رسد که دلیل بروز این وضعیت در ایران، عدم آمایش سرزمینیِ مناسب، کاهش شدید قدرت خرید خانوار و تغییرات به‌نسبت سریعِ جمعیتی و اقتصادی بوده است: بر اساس آمارها، حدود ۶۵ درصد از خانه‌های خالی از سکنه در ایران بالاتر از ۱۰۰ مترمربع مساحت دارند. 

در تهران، عمده این خانه‌ها هم در مناطق گران‌قیمتِ شهر قرار گرفته‌اند و از آنجا که وضعیت عمومیِ اقتصاد قدرت خرید خانوار را به شدت کاهش داده، خانه‌های بزرگ‌متراژ با قیمت‌های بالا که قرار است تنها ۲ نفر در آنها زندگی کنند، مشتری چندانی ندارد.

اما تحلیل این وضعیت به این سادگی نیست و مجالی جداگانه می‌طلبد. همین‌قدر می‌توان گفت که ایرانی‌ها اکنون خانه‌هایی کوچک‌تر، در مناطق ارزان‌ترِ شهرها و با سهم بالاترِ وام خرید مسکن را ترجیح می‌دهند.

  • فروش مسکن در ترکیه ۲ برابر شد

    فروش مسکن در ترکیه ۲ برابر شد

    آمارهای رسمی نشان داد که فروش املاک مسکونی ترکیه در ماه مه بیش از دو برابر شد زیرا تعداد خریداران جهش یافت و روس‌ها برای دومین ماه متوالی در صدر خریداران قرار گرفتند. به گزارش منیبان، داده‌های موسسه آمار ترکیه (TurkStat) نشان می‌دهد که باوجود هزینه‌های وام‌گیری بالا و قیمت‌های مارپیچ، فروش خانه در ماه گذشته ۱۰۷.۵ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافت و به ۱۲۲هزار و ۷۶۸ خانه رسید. اقدامات قرنطینه برای مهار پاندمی ویروس کرونا در ماه مه سال گذشته شاهد کاهش فروش به ۵۵هزار و ۱۶۶ دستگاه بود.

  •  مالکیت زمین‌های وقفی حصه اصفهان

    مالکیت زمین‌های وقفی حصه اصفهان

    ضرغامی: مالکیت زمین‌های وقفی بافت مسکونی منطقه حصه در شمال شرق اصفهان تعیین تکلیف می‌شود گروه استان‌ها- وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در بازدید از منطقه حصه از لزوم تعیین تکلیف اسناد مالکیت مردم از یک سو و ارائه خدمات عمومی از جمله لزوم آزادسازی برخی زمین‌های وقفی برای ایجاد مدرسه، مسجد و اماکن تفریحی خبر داد.

  • ورود بازرس کل و بررسی ساختمان های ناایمن

    ورود بازرس کل و بررسی ساختمان های...

    ورود بازرسی کل استان قزوین به رفع مشکل ساختمان های ناایمن بازرس کل قضایی استان قزوین گفت: با تشکیل کمیته ای، واحدهای مسکونی ناامن و در معرض خطر شناسایی و برای رفع مشکل آنها اقدام می شود. عبدالله آقاعلیخانی با حضور در سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گفت:

  • تیغ تیز اجاره مسکن روی گلوی مردم

    تیغ تیز اجاره مسکن روی گلوی مردم

    وزیر راه و شهرسازی: تیغ تیز بی‌سروسامانی اجاره مسکن را از گلوی مردم بر می‌داریم رستم قاسمی از ارائه بسته جدید خروج بازار اجاره‌بها از بحران به رئیس‌جمهور خبر داد و گفت: با تایید سران قوا این بسته حرکتی اساسی به جای مُسکن‌های زودگذر است.

  • آغاز عملیات احداث واحد مسکونی

    آغاز عملیات احداث واحد مسکونی

    آغاز عملیات احداث پنج هزار واحد مسکونی در ایلام مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن در جلسه شورای تأمین مسکن استان ایلام با اشاره به اینکه سهم این استان از نهضت ملی مسکن ۳۲ هزار و ۶۰۱ واحد است گفت: عملیات احداث پنج هزار واحد مسکونی در استان ایلام آغاز شده است. عملیات احداث این واحدها شامل پروژه واقع در بلوار دانشجو شهر ایلام با مساحت چهار هزار و ۶۹۹‌ متر مربع و زیربنای ۲۱ هزار و ۲۰۰ متر مربع در ۹ طبقه احداث خواهد شد.

  • منزلتان را با سوسک ها شریک شوید

    منزلتان را با سوسک ها شریک شوید

    مسئولان این شرکت اعلام کردند درمان‌هایی که برای مبارزه با سوسک‌ها کشف شده کاملاً بی‌خطرند و برای اعضای خانواده یا حیوانات خانگی ضرری نخواهند داشت. 2 هزار دلار پول بگیرید ولی منزلتان را با سوسک ها شریک شوید پیشنهاد عجیب یک شرکت کنترل آفاتبه گزارش ورنداز : مسئولان این شرکت اعلام کردند درمان‌هایی که برای مبارزه با سوسک‌ها کشف شده کاملاً بی‌خطرند و برای اعضای خانواده یا حیوانات خانگی ضرری نخواهند داشت.شرکتی به صاحب‌خانه‌ها 2 هزار دلار پیشنهاد می‌دهد تا 100 سوسک را در خانه‌‌شان رها کنند

  • دلار مانع رشد بازار مسکن

    دلار مانع رشد بازار مسکن

    ورود تعداد قابل‌توجهی از تقاضای سرمایه‌ای به بازار معاملات مسکن و اثرگذاری تورمی افزایش نرخ دلار دو عامل تاثیرگذار بر جهش قیمت مسکن در سال ۹۷ بودند که بازار این روز‌های مسکن را نیر تحت‌تاثیر قرار داده‌اند. رشد شدید قیمت دلار در دو ماه ابتدایی سال‌جاری، به‌عنوان یک مانع مهم در مسیر بازگشت قیمت مسکن به سطح متعارف، شناسایی شد. وضعیت قیمت در بازار معاملات مسکن همواره با دو دماسنج درونی و بیرونی ملکی مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌گیرد.

  •  دلایل رشد نجومي اجاره‌بها

    دلایل رشد نجومي اجاره‌بها

    وضعيت اجاره‌نشيني در تهران به نقطه بحراني رسيده است مهدي سلطان‌محمدي، كارشناس بخش مسكن در خصوص وضعيت اجاره‌بها در تهران به «اعتماد» گفت: همان‌گونه كه شاهد آن هستيم، سقف 25 درصدي كه از سوي دولت براي اجاره مسكن مطرح شده بود از سوي مالكين رعايت نشد. با نزديك شدن به فصل تابستان، فصل جابه‌جايي مستاجران هم شروع مي‌شود. اما گراني اجاره‌ها باعث نگراني بسيار شديد مستاجران شده كه اين خود تهديدي براي افزايش حاشيه‌نشيني نيز شده است.

  • راه اندازی سامانه پایش ساختمان‌های نا ایمن

    راه اندازی سامانه پایش ساختمان‌های نا...

    مدیرکل بازرسی لرستان مطرح کرد؛ راه اندازی سامانه پایش ساختمان‌های نا ایمن در استان مدیرکل بازرسی لرستان گفت: سامانه الکترونیکی پایش ساختمان‌های ناایمن در استان باید با همکاری سازمان نظام مهندسی ساختمان و شهرداری‌های راه اندازی شود.

  • قیمت سیمان  صعودی شد

    قیمت سیمان صعودی شد

    همانند سال گذشته محدودیت‌های ایجاد شده برای برق کارخانجات فولاد و سیمان منجر به گران شدن این کالاها در بازار شده. به نحوی که قیمت سیمان در خرده فروشی‌ها از حدود پاکتی ۵۰ هزار تومان به ۶۵ هزار تومان و در مناطقی تا ۹۰ هزار تومان رسیده است. پس از اعمال محدودیت برق صنایع فولادی و سیمانی، سازندگان مسکن از افزایش ۲۰۰۰ تومانی هر کیلوگرم میلگرد خبر می‌دهند و می‌گویند . که قیمت‌ها از کیلویی ۱۸ هزار تومان در روزهای اخیر به کیلویی ۲۰ هزار تومان رسیده و احتمال افزایش این نرخ نیز وجود دارد.

  • افتتاح بخشی از واحدهای نهضت ملی

    افتتاح بخشی از واحدهای نهضت ملی

    معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی خبر داد افتتاح بخشی از واحدهای نهضت ملی تا پیش از تابستان محمودزاده، معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی گفت: تا قبل از پایان تابستان تعداد قابل ملاحظه‌ای از طرح نهضت ملی افتتاح می‌شوند. بیش از یک میلیون و ۳۵۰ هزار واحد مسکونی در مراحل مختلف اجرا قرار دارد و تا قبل از پایان تابستان تعداد قابل ملاحظه‌ای از طرح نهضت ملی افتتاح می‌شوند.

  • 5خانه در آمل تخریب شد

    5خانه در آمل تخریب شد

    رئیس کل دادگستری مازندران: ۵ واحد مسکونی ویلایی غیرمجاز در آمل تخریب شد رئیس کل دادگستری مازندران گفت: دو مورد احکام قضایی موضوع ماده ۳ قانون اصلاح قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها در بخش مرکزی شهرستان آمل اجرا شد.

  • تخلیه مجتمع مسکونی در پاکدشت

    تخلیه مجتمع مسکونی در پاکدشت

    یک مجتمع مسکونی در پاکدشت به دلیل بروز ترک‌های عمیق با دستور مقام قضایی تخلیه شد. به علت ایجاد ترک‌های عمیق در یکی از واحدهای یک مجتمع مسکونی در پاکدشت با دستور مقام قضائی این مجتمع تخلیه شده است. بر اساس این گزارش طبق بررسی‌های آتش نشانی در قسمت بالکن قسمتی به مساحت خانه اضافه شده که به دلیل عدم استحکام احتمال ریزش را قوت داده است.

  • کلنگ‌ احداث ۱۵ هزار واحد مسکونی

    کلنگ‌ احداث ۱۵ هزار واحد مسکونی

    کلنگ‌ احداث ۱۵ هزار واحد مسکونی در استان با حضور وزیر کشور به زمین زده شد سرپرست معاونت عمرانی استاندار چهارمحال و بختیاری گفت: با حضور وزیر کشور احداث ۱۵ هزار واحد مسکونی در طرح نهضت ملی مسکن در استان کلنگ‌زنی شد.

  • خرید و فروش مسکن در بورس

    خرید و فروش مسکن در بورس

    خرید و فروش متری مسکن در بورس ممکن می‌شود رییس اداره مطالعات اقتصادی بورس کالا از دریافت موافقت اصولی دو صندوق سرمایه گذاری املاک و مستغلات برای طی مراحل پذیره نویسی و امکان خرید و فروش متری واحد‌های تجاری یا مسکونی خبر داد.

  • تغییر جدیدکاهش قیمت بازار مسکن

    تغییر جدیدکاهش قیمت بازار مسکن

    احتمال جدی درباره بازار مسکن در تهران وجود دارد. آمارهای رسمی در مدت اخیر، دو سیگنال را درباره بخش عرضه، به بازار مسکن ارسال کرده‌اند؛ نخست روند صعودی در صدور پروانه‌های ساختمانی و دیگری کاهش تعداد پروانه‌ها در تهران و افزایش آن‌ها در شمال کشور. این سیگنال‌ها چه پیامدی برای بازار دارند؟

  •  متقاضیان وام ودیعه مسکن

    متقاضیان وام ودیعه مسکن

    معرفی متقاضیان وام ودیعه مسکن به بانک ظرف ۲۴ ساعت استعلام افراد واجد شرایطی که برای دریافت تسهیلات کمک ودیعه مسکن ثبت نام می‌کنند ظرف ۲۴ ساعت توسط وزارت راه و شهرسازی انجام می‌شوند. متقاضیان وام اجاره به بانک ظرف ۲۴ ساعت معرفی می‌شوند. و گویا فرآیند تشکیل پرونده به وسیله بانک‌ها در حال انجام است.

  • باغ ویلا از آب شرب یارانه ای در نیشابور

    باغ ویلا از آب شرب یارانه ای در نیشابور

    استفاده ۱۵ هزار باغ ویلا از آب شرب یارانه ای در نیشابور در شهرستان نیشابور وجود دارد که با تعرفه مسکونی و یارانه ای از آب شرب استفاده می کنند. شهرستان نیشابور بعد از شهرستان طرقبه و شاندیز بیشترین ییلاقات را در استان دارد . که باعث افت فشار در روزهای آخر هفته و تخریب تاسیسات آب رسانی به روستاها می شود.

  • طرح کنترل و ساماندهي اجاره بهاي املاک

    طرح کنترل و ساماندهي اجاره بهاي املاک

    بررسي طرح کنترل و ساماندهي اجاره بهاي املاک مسکوني؛ فردا در مجلسخبرگزاری آریا-مجلس شورای اسلامی هفته جاری روز‌های یکشنبه، سه شنبه و چهارشنبه جلسات علنی خواهد داشت و قرار است در جلسه فردا به عنوان اولین دستور طرح دو فوریتی محرومیت زدایی به بررسی گذاشته شود.

  • آغاز ساخت ۱۵ هزار واحد مسکونی

    آغاز ساخت ۱۵ هزار واحد مسکونی

    آغاز ساخت ۱۵ هزار واحد مسکونی در منظریه ایستگاه راه‌آهن شهرکرد با حضور وزیر کشور کلنگ‌زنی می‌شود هم‌زمان با سفر استانی رئیس‌جمهور به چهارمحال و بختیاری، ایستگاه راه‌آهن شهرکرد با حضور معاون وزیر راه و شهرسازی و وزیر کشور کلنگ‌زنی می‌شود.

  • رکورد فروش مسکن در تهران

    رکورد فروش مسکن در تهران

    شیب صعودی قیمت ارز در اردیبهشت‌ ماه، عامل اصلی تغییر قیمت در بازار مسکن بوده به طوری که هر متر مربع واحد مسکونی در تهران با رشد 6 درصدی مواجه شده است. با توجه به آمار‌های اعلام شده از سوی بانک مرکزی، شاخص قیمت مسکن در تهران به رشد 6.1 درصدی خود رسید. بررسی رشد ماهانه شاخص قیمت مسکن نشان می‌دهد که طی یک‌ سال گذشته این دومین رکورد در افزایش قیمت مسکن است.